چارتر کشتی و اجاره کشتی: صفر تا صد

در این مقاله با صفر تا صد چارتر کشتی و اجاره کشتی در حمل و نقل دریایی آشنا خواهید شد.

برخی صاحبان کشتی نیز با اجاره دادن کشتی به افراد و صاحبان کالاها در امر شریک هستند. به قرارداد اجاره کشتی‌های باری و مسافری به اصطلاح چارتر کشتی می‌گویند.

در ادامه انواع چارتر کشتی، شرایط و دیگر قوانین مربوط به آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

چارتر کشتی چیست؟

چارتر کشتی اصطلاحی مهم در حقوق دریایی است و تمامی مواردی که در متن آن ذکر شده قانونی بوده و برای طرفین قرارداد لازم‌الاجرا است.

چارتر کشتی می‌تواند به چند طریق انجام شود:

• گاهی کشتی متعلق به شخصی حقیقی است که از آن برای جابه‌جایی کالا یا مسافر استفاده می‌کند.
• گاهی متعلق به اشخاص حقوقی، سازمان‌ها و ارگان‌های خاص است.
• گاهی نیز شرکت‌های مخصوص حمل و نقل دریایی این کشتی‌ها را از صاحبان آن‌ها اجاره کرده و برای انتقال و جابه‌جایی کالا و مسافر استفاده می‌کنند. این نوع کشتی‌ها اصطلاحا کشتی چارتری نامیده می‌شوند.

در قرارداد چارتر کشتی باید حتما موارد مهمی مثل مسئولیت هزینه‌های کشتی، مدت زمان اجاره، نوع اجاره و دیگر موارد مربوط آن ذکر شده باشد. زمانی که کشتی برای چارتر انتخاب می‌شود، کارشناسی کشتی را بررسی کرده تا از سالم بودن آن اطمینان حاصل کند و سفر دریایی بدون خطری داشته باشد.

چارتر به چه معناست؟

کلمه چارتر ابتدا در یونان باستان استفاده می‌شده و به معنی قرارداد پاره شده است. علت این نام‌گذاری به این جهت است که زمانی که متصدی حمل بار و صاحب کالا توافقنامه نهایی را میان خود منعقد می‌کردند، آن را پاره کرده و هر قسمت از آن نزد یکی از آن‌ها می‌ماند.

این توافقنامه از دیدگاه حقوق دریایی آن زمان کاملا معتبر بوده و فرد می‌توانسته در صورت بروز خسارت یا اختلاف از آن در محاکم استفاده کند.

از آن جایی که حمل و نقل دریایی شیوه‌ای بسیار قدیمی است، برخی اصطلاحات آن نیز از دوران باستان می‌آید و البته با کمی تغییر و تحول در معنا.

بعدها این واژه وارده زبان فرانسه شد و معنی آن به «سندی نوشته شده در دو نسخه» تغییر یافت. کلمه چارتر پارتی با معنای جدید خود از زبان فرانسه وارد صنعت حمل و نقل دریایی شده و امروزه به معنی سند اجاره کشتی‌ها در این صنعت کاربرد دارد.

انواع چارتر کشتی

کشتی‌ها معمولا برای تفریح، جابه‌جایی مسافر و انتقال کالاها استفاده می‌شوند. گاهی افراد ترجیح می‌دهند که یک کشتی مخصوص را برای اهداف خود اجاره کنند. در این صورت آن‌ها می‌توانند چارتر کشتی را به سه صورت انجام دهند.

چارتر کشتی بر اساس سفر

چارتر کشتی برای سفر یکی از شیوه‌های مرسوم اجاره است. در این روش کشتی برای سفری خاص چارتر می‌شود. در قرارداد آن نیز باید بندر مبدا و مقصد، واسطه‌ها و محدودیت‌های مربوط به بار آورده شود.

هزینه چارتر بر اساس سفر به مقصدی خاص یا به ازای هر تن بار محاسبه می‌شود و یا اینکه یک نرخ کلی برای تمام بار درنظر گرفته می‌شود.

البته هرچند این نوع چارتر بر اساس زمان از پیش تعیین شده نیست اما مدت زمان اجاره آن بر اساس عرف و مدت زمانی که معمولا روند بارگیری و سفر و تخلیه انجام می‌شود، در نظر گرفته خواهد شد. بنابراین اگر مدت سفر از مدت عرفی آن بیشتر شد، اجاره کننده باید به مالک کشتی هزینه‌ای را به عنوان جریمه تاخیر بدهد.

در چارتر سفری تمامی هزینه‌ها به عهده مالک کشتی است. از این رو آن‌ها هزینه اضافه‌تری از صاحبان کالاها دریافت می‌کنند.

در این نوع چارتر همچنین سفر در مسیری تعیین شده در میان بنادری که مورد توافق طرفین است، صورت می‌گیرد و اجاره کننده نمی‌تواند برخلاف بنادر تعیین شده حرکت کند.

چارتر سفری خود به دو نوع تقسیم می‌شود:

1. چارتر کشتی برای یک سفر
2. چارتر کشتی برای سفرهای متوالی

اگر محموله بارگیری شده کمتر از ظرفیت کشتی باشد، می‌توان آن را در یک سفر جابه‌جا کرد. اما اگر بیشتر از ظرفیت کشتی باشد، معمولا از قرارداد مخصوص سفرهای متوالی استفاده خواهد شد. در سفر متوالی مدت زمان قرارداد بر اساس فاصله میان تاریخ شروع اولین سفر و تاریخ پایان آخرین سفر، تعیین می‌شود.

چارتر کشتی بر اساس زمان

در چارتر کشتی بر اساس زمان یا Time charter، یک محدوده زمانی مشخص برای حمل و نقل کالا انتخاب می‌شود که صاحب کالا می‌تواند در این مدت زمانی هر محموله‌ای را به هر بندری که مدنظر دارد ببرد. مدت زمان این نوع چارتر می‌تواند کوتاه و یا طولانی باشد و محدودیتی در زمان آن وجود ندارد.

در اجاره کشتی بر اساس زمان، هزینه‌های کشتی مانند هزینه سوخت، تامین مواد غذایی و دیگر هزینه‌های جاری و همچنین کنترل آن و انتخاب مسیرها و انتخاب خدمه با اجاره کننده کشتی است.

اما اگر کشتی نیاز به تعمیرات اساسی داشته باشد، هزینه آن به عهده مالک است و زمانی که برای تعمیر کشتی صرف می‌شود، در مدت زمان اجاره ذکر نخواهد شد.

قرارداد کامل یا تمام کشتی

در این نوع از چارتر کشتی، فرد کشتی به صورت کامل و بدون خدمه اجاره می‌کند. به این قرارداد اصطلاحا  Charter by demise یا Bare Boat Charter  نیز گفته می‌شود.

در این نوع چارتر کشتی، فرد می‌تواند برای زمانی مشخص کشتی را اجاره کند. در این صورت انتخاب خدمه و دستمزد آن‌ها با اجاره کننده کشتی است. البته این نوع اجاره امروزه چندان مرسوم نیست.

هزینه‌های چارتر کشتی

کشتی‌ها در طول سفرهای دریایی خود، هزینه‌های مختلفی دارند. برخی از این هزینه‌ها به عهده مالک کشتی است و برخی به عهده اجاره کننده. در ادامه برخی از این هزینه‌ها و مسئول پرداخت آن‌ها را ذکر خواهیم کرد.

هزینه سوخت

یکی از مهم‌ترین هزینه‌های کشتی مربوط به سوخت است. برخی از کشتی‌ها با روغن سوخت سنگین، برخی با گازوئیل دریایی و تعدادی هم با روغن دیزل دریایی کار می‌کنند.

قیمت سوخت مدام درحال تغییر است و نمی‌توان قیمت مشخصی برای آن تعیین کرد. پرداخت هزینه سوخته در چارتر سفری به عهده مالک کشتی و در چارتر زمانی به عهده اجاره کننده است.

هزینه‌های مربوط به تجهیز کشتی

گاهی کشتی برای انتقال برخی بارها نیاز به تجهیز شدن و تهیه یک سری زیرساخت‌ها بر اساس قوانین لازم‌الاجرا دارد. به این هزینه‌های عملیاتی (OPEX) گفته می‌شود. تمامی هزینه‌های عملیاتی چه در چارتر سفر چه در چارتر زمانی با مالک کشتی است.

هزینه‌های دوره‌ای

منظور از هزینه‌های دوره‌ای، هزینه‌های مربوط به بازرسی فنی و سلامتی کشتی و مواردی از این قبیل است که در مدت زمان‌های مشخصی باید انجام شود. پرداخت این هزینه‌های در هر دو نوع چارتر به عهده مالک است.

هزینه‌های مربوط به سفر

در طول سفر باید برای مواردی چون حق عبور، عوارض کانال، بکسل کردن، راهنمای بندر و شارژهای بندری، بارگیری و تخلیه بار هزینه کرد. این نوع هزینه‌ها در چارتر سفری به عهده مالک و در چارتر زمان با اجاره کننده کشتی است.

چگونه چارتر مناسب را انتخاب کنیم؟

چنان که در بالا ذکر شد، چارتر سفری و زمانی تفاوت‌های بسیاری با هم دارند. افرادی که در زمینه صادرات و واردات کالاها فعال هستند و قصد اجاره کشتی دارند، باید با توجه به شرایط هر چارتر بهترین آن را انتخاب کنند.

چارتر سفری معمولا برای کسانی مناسب است که قصدشان سفرهای خاص است و تا حدودی نیز در این کار آماتور هستند. چرا که تمامی مسئولیت‌ها در این نوع چارتر به عهده مالک کشتی است.

اما افرادی که مدت زمانی طولانی به کار حمل و نقل دریایی مشغول هستند، چارتر زمانی انتخاب مناسب‌تری برایشان است. در چارتر زمانی کنترل کشتی و انتخاب خدمه با اجاره کننده است، در نتیجه به راحتی می‌تواند داخل کشتی را مدیریت کند.

اصطلاحات مربوط به چارتر کشتی

اصطلاحاتی که در چارترینگ کشتی وجود دارد جنبه بین المللی داشته و آگاهی از آن‌ها برای افرادی که قصد چارتر کشتی دارند، مفید است.

• Bill of Loading (B/L) به معنی بارنامه کشتی است. بارنامه سندی است که تمامی بارها باید داشته باشند.
• Charter Party همان سند کتبی قرارداد اجاره میان مالک کشتی و اجاره کننده است. در این سند تمامی مسئولیت‌ها و تعهدات طرفین ذکر شده است.
• Brokers به افرادی گفته می‌شود که نقش واسطه را میان اجاره کننده و مالک کشتی ایفا می‌کنند.
• Head charterer به معنی اجاره کننده اصلی یا اجاره کننده اول است. گاهی یک شرکت یا یک فرد کشتی را از مالک اجاره کرده و به شخص دیگری اجاره می‌دهد، به این افراد Head charterer گفته می‌شود.
• Sub charterer یا اجاره کننده دوم همان فرد دومی است که شخص اجاره کننده اول کشتی را به او اجاره می‌دهد.
• Shipbrokerبه واسطه‌های میان مالکان و اجاره کننده‌گان گفته می‌شود. این افراد اطلاعات را میان طرفین رد و بدل کرده و کار نرخ گذاری را انجام می‌دهند.
• قرارداد COA affreightmentبه قرارداد سفرهای متوالی گفته می‌شود.
• Laycan= Laydays & Cancelling Date  به مهلت زمانی میان آغاز سفر و پایان سفر کشتی در چارتر زمانی گفته می‌شود.
• Demurrage به معنی جریمه‌ای است که اجاره کننده در صورت تاخیر باید بپردازد.
• ETA= Estimated Time of Arrival  به معنی زمان تقریبی رسیدن به مقصد است.
• ETD= Estimated Time of Departure  به معنی زمان تقریبی خروج از بندر است.
• Force Majeure یا فورس ماژور به شرایط خارج از کنترلی گفته می‌شود که به دلیل حوادث قهری مثل سیل یا طوفان و غیره به وجود می‌آید.
• Freight هزینه اجاره کشتی است که چارتر کننده به مالک می‌پردازد.
• (NOR) Notice of Readiness  به معنی اعلام کشتی مبنی بر آمادگی برای بارگیری یا تخلیه است.
• Time Charter همان‌طور که گفته شد به معنی چارتر زمانی کشتی است.
• Turn Time or(TT) زمان مجاز بین اعلام آمادگی کشتی برای بارگیری و تخلیه و آغاز Laytime یا شروع تاخیر در کار است.
• Voyage Charter سندی است که اجاره کننده بر مبنای آن میزان تناژ بارگیری شده را کامل پرداخت می‌کند.
• LOI  یک سندی رسمی و قانونی است که صاحب کالا به مالک آن م‌یدهد. در این سند شرایط حمل و نقل و شرایط پرداخت ذکر می‌شود.
• Laytime به محدوده زمانی گفته می‌شود که طرفین قراراد برای بارگیری تا تخلیه بار مقرر می‌کنند.
• Demurrage دموراژ به این معناست که مالک و اجاره کننده کشتی با هم توافق می‌کنند که اگر اجاره کننده نتوانست در مهلت مقرر شده بار را تخلیه کرده و کشتی را پس دهد، مهلتی مجاز به وی تعلق گیرد، هزینه این روزها دموراژ نامیده شده و اجاره کننده باید به عنوان خسارت تاخیر به مالک کشتی پرداخت بپردازد.

بارنامه کشتی

بارنامه سندی است که مالک کشتی بعد از دریافت بار صادر می‌کند. تمامی بارها ملزم به داشتن بارنامه هستند. بارنامه‌ها بر اساس قوانین بین المللی حمل و نقل دریایی تنظیم و صادر می‌شوند.

بارنامه‌ها انواع مختلفی دارند و باید اطلاعات مربوط به کالا و سایر مشخصات آن را مشخص شده باشد. صاحب کشتی به موجب بارنامه متعهد می‌شود که محموله را به مقصد و تحویل گیرنده برساند.

بارنامه تضمین کننده وجود قرارداد حمل و نقل دریایی است و به نحوی رسید دریافت کالا توسط مالک کشتی محسوب می‌شود. همچنین نشانه سند مالکیت کالا به شمار می‌آید.

بارنامه‌های دریایی معمولا در 4 نسخه تنظیم می‌شوند و یک نسخه از آن به فرستنده کالا، گیرنده کالا، فرمانده کشتی و مالک کشتی یا نماینده قانونی او تحویل داده می‌شود.

بارنامه‌های دریایی انواع مختلفی دارند:

1. بارنامه مستقیم یا TBL: بارنامه مستقیم یک بارنامه معمولی است و مخصوصا بارهایی است که به طور مستقیم در بندر بارگیری شده و بدون هیچ توقف و تاخیری در مقصد تخلیه می‌شود.
2. بارنامه سراسری یا Through B\L: در این نوع، بار با چندین وسیله مختلف به مقصد می‌رسد. این بارنامه مخصوص محموله‌هایی است که نمی‌توان تمام مسیر را از طریق مسیر دریایی طی کرد و گاهی لازم است از هواپیما یا وسایل نقلیه نیز استفاده کرد.
3. بارنامه دریایی Liner B\L: این بارنامه مخصوص کشتی‌هایی است که به طور منظم به حمل و نقل محموله‌ها در مسیر دریایی مشغول هستند.
4. بارنامه چارتر Charter Party B\L: این بارنامه مخصوص کشتی‌هایی چارتری است. این قرارداد دارای اعتبار اسنادی نیست و بانک‌ها آن را قبول نمی‌کنند مگر اینکه در مفاد آن چیزی دیگری ذکر شده باشد.
5. بارنامه حمل مرکب فیاتا.F.B.L : کشتی‌های متعلق به فیانا یا فدراسیون بین المللی اتحادیه‌های شرکت‌های فورواردی و کارگزاران بار است. این کشتی آرم شرکت را داشته و بارنامه‌اش شبیه بارنامه کشتی‌های چارتری است.
6. بارنامه مقید DIRTY B\L: این بارنامه مخصوص کشتی‌هایی است بارهای معیوب را حمل می‌کنند.

مواردی که در بارنامه ذکر می‌شود به شرح زیر است:

• اطلاعات کامل فرستنده کالا
• اطلاعات کامل گیرنده کالا
• طرف ابلاغ کالا یا شخصی که خطر کشتیرانی می‌بایست به او اعلام شود.
• نماینده خط یا بارفرابر یا نماینده صاحب محموله
• شماره بارنامه که به معنای کد شناسایی بار است.
• بندری که کالا در آن بارگیری شده است.
• اسم کشتی و شماره سفر
• بندری که کالا باید تخلیه شود.
• مقصد نهایی کالا در صورتی که شرکت کشتیرانی متعهد شده کالا را بعد از تخلیه به مقصد اصلی برساند.
• شماره نوبت برای ذخیره کالا
• نشانه و شماره‌های مهر و موم و شماره کانتینر در زمانی که بارها از طریق کانتینر حمل می‌شوند.
• اطلاعات مربوط به کالا شامل: نوع کالا، تعداد، نوع بسته‌بندی و شرح کالا.
• وزن کل بار به کیلوگرم
• ابعاد بار به متر مکعب
• تاریخ صدور و امضا بارنامه
• تمامی نسخه‌های بارنامه باید امضا شده باشند.
• هزینه و کرایه حمل کالا

مفاد چارتر کشتی باید حاوی چه مطالبی باشد؟

زمانی که قرارداد اجاره کشتی بین دو طرف منعقد می‌شود، می‌بایست نکات زیر در متن آن ذکر شود:

1. اطلاعات مربوط به صاحب اصلی کشتی
2. اطلاعات مربوط به کسی که کشتی را اجاره می‌کند
3. اطلاعات کشتی شامل اسم، مشخصات و ظرفیت آن
4. مقدار و مشخصت محموله یا تعداد مسافران همراه با مشخصات آن‌ها
5. بنادری که بار در آن‌ها بارگیری و تخلیه می‌شود
6. هزینه اجاره کشتی و مقدار کرایه
7. زمان و مکانی که اجاره کننده باید کشتی را تحویل دهد
8. چگونگی پرداخت اجاره کشتی. در چارتر زمانی معمولا اجاره به صورت روزانه پرداخت می‌شود.
9. مدت زمان مجاز برای بارگیری و تخلیه کالا در چارتر سفری
10. تعهدات مالک و شرایطی که اجاره کننده باید نسبت به آن عمل کند.

دیگر نکات مهمی که باید در قرارداد چارتر کشتی ذکر شود

علاوه بر موارد باید که باید در تمامی قراردادهای اجاره کشتی باشد، برخی نکات نیز هست که می‌بایست مد نظر مالک و اجاره کننده کشتی قرار گیرد. این نکات به شرح زیر هستند:

• توافق درباره ظرفیت مازاد در صورتی که مقدار بار کمتر از ظرفیت کشتی باشد. چرا که چارتر کنید معمولا هزینه تمام ظرفیت کشتی را پرداخت می‌کند.
• توافق در مورد این موضوع که قرارداد چارتر فقط شامل فروش محصول می شود یا مسائل فنی و عملیاتی را هم در بر می‌گیرد. مثلا در قرارداد چارتر کشتی یا هواپیما مسائل فنی به عهده چارتر گیرنده نیست در حالی که در قرارداد مربوط به ترافیک اینترنت مسائل فنی هم به عهده چارتر گیرنده است.
• توافق درباره مسئولیت‌های اجاره کننده و مالک کشتی در صورت شرایط فورس ماژور و وقوع اتفاقات غیرمنتظره.

مزایای چارتر کشتی

چارتر کشتی مزایایی برای مالک کشتی و اجاره کننده آن دارد.

مزایای چارتر برای مالک کشتی

1. کنترل کامل کشتی به عهده مالک است و تمامی تصمیمات مربوط به استقرار و استفاده از شناورها و غیره نیز با اوست.
2. مالک می‌تواند کشتی را با توجه اهداف تاکتیکی و استراتژیکی خود طراحی کند.
3. در صورت نیاز می‌تواند تغییرات ساختاری برای افزایش ظرفیت یا جایگزین کردن سوخت را به صلاحدید خود انجام دهد.
4. می‌تواند آن طور که می‌داند کارهای مربوط به کشتی را انجام دهد و پایبند به قرارداد نباشد.
5. می‌تواند یک برنامه ریزی بلند مدت بر اساس شرایط و صلاحدید خود داشته باشد.

مزایای چارتر برای اجاره کننده کشتی

1. بهره‌ بردن از استراتژی سرمایه‌گذاری سبک و حداقل سرمایه‌گذاری
2. می‌تواند به محض انعقاد قرارداد از کشتی استفاده کند.
3. می‌تواند در صورت رکود بازار قرارداد را فسخ کرده و کشتی را به مالک آن برگرداند.

از چارتر کشتی برای چه نوع بارهایی استفاده می‌شود؟

در این نوع از حمل و نقل دریایی معمولا برای جابه‌جایی و انتقال کالاهایی استفاده می‌شود که گسترده و دارای حجم بالا هستند. زیرا صاحب کالا می‌تواند تمامی کشتی را اجاره کرده و از ظرفیت آن آن طور که می‌خواهد استفاد کند.

از این روش معمولا برای حمل بارهایی که حجم زیادی دارند و گاهی بدون بسته‌بندی هستند استفاده می‌شود.

بارهایی که به اصطلاح بار فله‌ای نامیده می‌شوند مانند شکر، آرد، املاح معدنی، آهن، کودهای دامی، حیوانات اهلی، آهن و مواردی از این دست بیشترین کالاهایی هستند که در روش چارتری جابه‌جا می‌شوند.

قوانین مربوط به اجاره کشتی

چارتر کشتی قوانین خاص خود را دارد. تمامی کشورهای قوانینی برای شرایط اجاره کشتی در قوانین داخلی خود آورده‌اند.

از آن جایی که حمل و نقل دریایی یک کار بین المللی است و کشتی در طول سفر از آب های آزاد و بنادر کشورهای دیگر می‌گذرد، قوانین بین المللی نیز برای اجاره کشتی تدوین شده است.

از این رو اجاره کننده‌گان و مالکان کشتی باید نسبت به این شرایط آگاهی داشته باشند. در ابتدا مهم‌ترین قوانین داخلی درباره اجاره کشتی و سپس برخی از قوانین بین المللی در این زمینه ذکر خواهد شد.

قوانین داخلی اجاره کشتی

قانونگذار جمهوری اسلامی ایران، فصل نهم از قوانین دریایی به اجاره کشتی اختصاص داده است. برخی از مهم‌ترین این قوانین به شرح زیر است:

ماده 137

در این ماده از  قانون آمده است که اگر کشتی به صورت کامل اجاره شده باشد، اتاق فرمانده و خوابگاه کارکنان مشمول اجاره نمی‌شود و فرمانده یا کسی که کشتی را اجاره کرده نمی‌تواند بدون اجازه از این محل‌ها برای حمل بار استفاده کند.

ماده 138

بر اساس این ماده شروع اجاره کشتی از زمان حرکت کشتی از بندر محاسبه می‌شود، مگر اینکه طرفین به نحو دیگری توافق کرده باشند.

ماده 139

مالک کشتی باید کشتی را بر اساس آنچه در مفاد قرارداد اجاره کشتی آمده، به اجاره کننده تحویل دهد. یعنی اگر کشتی باید تغییرات یا تجهیزات خاصی داشته باشد، مالک می‌بایست آن‌ها را اعمال کند.

ماده 140

بر اساس این ماده چنان‌چه اجاره کننده تمام کشتی را چارتر کرده باشد اما ظرفیت بارش کمتر از ظرفیت کشتی باشد، فرمانده نمی‌تواند بدون موافقت او کالای دیگری را نیز حمل کند.

ماده 141

چنانچه مالک کشتی یا نماینده او میزان ظرفیت کشتی را بیشتر از مقدار واقعی آن گفته باشد، مسئول جبران هر خسارتی است به این دلیل به وجود می‌آید.

ماده 142

اما اگر ظرفیت کشتی به دلیل گواهینامه‌های فنی اشتباه اعلام شده باشد و این اشتباه حداکثر تا یک چهارم ظرفیت کشتی باشد، مسئولیتی متوجه فرمانده نخواهد بود.

ماده 143

اجاره کننده کشتی موظف است کشتی را دقیقا بر اساس مفاد قرارداد اجاره بارگیری کرده و اجاره را نیز بر همین اساس بپردازد.

ماده 144

اجاره کننده کشتی باید هزینه اجاره را برمبنای هزینه درج شده در قرارداد بپردازد و اگر تنها قسمتی از کشتی را اجاره کرده باشد و بعد بیشتر از ظرفیت آن بارگیری کند، باید هزینه مقدار اضافی را نیز بپردازد.

ماده 145

در صورتی که اجاره کننده کشتی بدون دلیل و قبل از بارگیری از انجام تعهدات مندرج در قرارداد خودداری کند، باید نصف هزینه اجاره را به مالک کشتی بپردازد.

ماده 150

اگر کشتی به دلیل شرایط فورس ماژور نتواند از بندر خارج شود، قرارداد اجاره برای مدت متعارف باقی می‌ماند و خسارت ناشی از تاخیر کشتی قابل مطالبه نیست. همچنین اگر کشتی در حین سفر دچار حوادث قهری شد و نتوانست حرکت کند، این مدت زمان مشمول اجاره اضافی نمی‌شود. در هنگام توقف غذا و مسکن کارکنان کشتی جزو خسارات وارد محسوب می‌شود.

ماده 153

اگر فرستند بخواهد بارش را قبل از رسیدن به مقصد ذکر شده در قرارداد چارتر کشتی تخلیه کند، باید تمامی کرایه ذکر شده را بپردازد.

ماده 157

اگر کشتی در طول سفر به دلیل انجام تعمیرات متوقف شود، اجاره کننده موظف است به حد متعارف صبر کرده یا با پرداخت کامل مبلغ اجاره بار را تخلیه کند. فرمانده نیز در صورتی که ادامه سفر ممکن نباشد باید کشتی دیگری را کرایه کند والا مسئول پرداخت خسارت وارده خواهد بود.

ماده 158

اگر بعد از حرکت کشتی اجاره کننده اثبات کند که کشتی قابلیت دریانوردی را ندارد حتی اگر گواهینامه داشته باشد، مبلغی به عنوان اجاره پرداخت نمی‌شود و فرمانده مسئول خسارت خواهد بود.

قوانین بین المللی اجاره کشتی

کنوانسیون 1924 بروکسل یکی از مجموعه قوانین حمل و نقل بین المللی کالا است. ایران در سال 1343 به این کنوانسیون ملحق شد. برخی از قوانین مندرج در این کنوانسیون به شرح زیر است:

مسئولیت متصدی حمل و نقل

با توجه به کنوانسیوان بروکسل، متصدی حمل و نقل و فرستنده کالا می‌توانند در خصوص ایجاد خسارات احتمالی به بار با همدیگر توافق کنند. طرفین قرارداد می‌توانند بر اساس موازین عمومی درباره مسئولیت متصدی بار در زمینه بارگیری، جابه‌جایی بار، حمل، محافظت و تخلیه کالا با هم به توافق برسند.

اما به طور کلی متصدی حمل و نقل بر اساس این کنوانسیون باید اقدامات زیر را انجام دهد:

1. کشتی را برای حمل و نقل آماده کند.
2. تجهیزات و تدارکات کشتی را فراهم کرده و کارکنان را استخدام کند.
3. باید تمامی قسمت‌های کشتی مثل انبار، سردخانه و جاهایی که قرار است برای حمل بار استفاده شود را کاملا مجهز کرده باشد.
4. باید تمام تلاش خود برای حفاظت از بار در زمان بارگیری و تخلیه را انجام دهد.

بر اساس این کنوانسون متصدی حمل و نقل مسئول خسارات وارده از سوی صاحب کالا نیست. چنانچه وی برای حفظ جان افراد از مسیر اصلی منحرف شده و کالا آسیب ببیند، در این صورت معاف از پرداخت خسارت خواهد بود.

اگر در طول سفر متوجه شود که محموله حاوی اجناس قابل انفجار یا خطرناک است، می‌تواند هر زمان که صلاح بداند آن را تخلیه کرده یا معدوم نماید، بدون اینکه خسارتی متوجه او باشد.

البته کنوانسیون‌های زیادی در خصوص اجاره کشتی و حمل و نقل دریایی تصویب شده است. مانند کنوانسیون لاهه، کنوانسیون روتردام، قوانین هلگ و ویزبی و غیره.

در تمامی این کنوانسیون‌ها شرایط و نحوه اجاره کشتی و مسئولیت‌های طرفین قرارداد ذکر شده است. ایران نیز عضو برخی از این کنوانسیون‌ها می‌باشد.

پرسش‌های متداول در خصوص چارتر کشتی