حمل و نقل بین الملل: آموزش صفر تا صد
در این مقاله آموزشی، میخواهم حمل و نقل بینالمللی را از صفر تا صد برای شما تشریح کنم. در واقع شما با همه چیز در مورد باربری بینالمللی و ارسال و دریافت بار و کالا آشنا خواهید شد.
برخی از مهمترین موضوعاتی که در این مطالب به آن پرداخته خواهد شد شامل موارد ذیل است:
- انواع روشهای حمل و نقل بینالمللی
- انواع وسایل نقلیه در حمل و نقل بینالمللی
- مراحل ارسال و حمل بینالمللی کالا و مرسوله
- هزینههای ارسال و حمل بینالمللی کالا و مرسوله
- قوانین و مقررات مهم در ارسال و حمل بینالمللی کالا و مرسوله
پس تا انتهای این مطلب با من همراه باشید.
آشنایی با مفاهیم پایه حمل و نقل بین المللی
برای ورود به دنیای وسیع حمل و نقل دریایی ابتدا لازم از است پیش زمینه ذهنی برای خود داشته باشید تا در مواجهه با مفاهیم گوناگون دچار ابهام نشوید.
در این بخش برآنیم تا مفاهیم پایه حمل و نقل دریایی را با یکدیگر بررسی نماییم. این مفاهیم شامل:
- سابقه حمل و نقل بینالمللی در ایران و جهان
- مزایای حمل و نقل بینالمللی
- معایب و چالشهای حمل و نقل بینالمللی
- شرایط حمل و نقل بینالمللی
منظور از حمل و نقل بین المللی چیست؟
حمل و نقل بینالمللی به وضعیتی گفته میشود که مبدا حرکت یک کشور و مقصد حرکت کشوری دیگر است و میتواند با هدف انتقال مسافر و یا کالا و مرسولات انجام شود،
حمل و نقل بینالمللی یکی از عوامل موثر در توسعه روابط اقتصادی و تجاری کشورها و تغییرات متعددی در حوزه حقوق بینالملل را تشکیل میدهد.
حمل و نقل بینالمللی را میتوان با توجه به معیارهای مختلفی تقسیمبندی کرد. یکی از مناسبترین تقسیمبندیها حالتی است که حمل و نقل بینالمللی را با توجه به وسیله نقلیه مورد استفاده، به حمل و نقل زمینی، حمل و نقل هوایی، حمل و نقل دریایی و حمل و نقل ترکیبی تقسیم میکند.
سابقه حمل و نقل بینالمللی در ایران و جهان
حمل و نقل بینالمللی با وجود آن که در توسعه اقتصادی و نیز پیشرفت داخلی کشورها تاثیر به سزایی دارد لیکن در کلیه مناطق با یک سرعت اتفاق نیفتاد.
برای مثال در ایران سابقه توسعه حمل و نقل بینالمللی به زمان جنگ جهانی دوم بازمیگردد که کشورهای خارجی نیاز به استفاده از خاک ایران برای انتقال تجهیزات از مناطق جنوبی به شمالی داشتند که در نتیجه مسیرهای ریلی سراسری در ایران احداث شد که امکان توسعه حمل و نقل بینالمللی را نیز فراهم ساخت.
در مقابل کشورهای اروپایی به ویژه کشورهای انگلستان، پرتغال و اسپانیا که هدف کشورگشایی و به مستعمره گرفتن کشورهای کوچک را داشتند، توانستند ناوگان دریایی و حمل و نقل بینالمللی خود را در دورههای زمانی زودتر توسعه دهند. فرآیندی که در طول زمان به مصارف تجاری تبدیل گردید.
با وجود تفاوتهای زمانی که کشورهای مختلف در این باره داشتند اما در نهایت در قرن اخیر تقریبا مسیرهای توسعه به هم پیوست و در حال حاضر نه به یک میزان و کیفیت اما تقریبا کلیه کشورها امکانات لازم برای حمل و نقل بینالمللی را فراهم ساختهاند.
ناگفته نماند که حمل و نقل بینالمللی با توجه به اینکه کدام حالت از حمل و نقل را در نظر داشته باشیم، به ابزار و تجهیزات خاص خود نیاز دارد.
برای مثال در حمل و نقل دریایی، بنادر شانگهای چین توانسته است با هوشمند سازی فرآیندهای بارگیری و تخلیه، نه تنها سرعت جابهجایی کشتیها را ارتقا دهد، بلکه گنجایش پهلوگیری و تخلیه و بارگیری را برای کشتیهای بیشتری فراهم ساخته است. عاملی که نه تنها توسعه اقتصادی این بندر را به همراه داشته است، بلکه بندر شانگهای را به نقطه جابهجایی برای کشتیهایی از مبدا و مقصدهای مختلف تبدیل نموده است.
یا میتوان به فرودگاههای مهم بینالمللی اشاره کرد که گنجایش پروازهای متعدد توسط هواپیماهای مختلف را دارا است. این امر میتواند فرودگاههای مربوطه را به نقطه جابهجایی بین مسیرهای هوایی طولانی تبدیل سازد، امری که مجددا به توسعه اقتصادی کشور مربوطه و اشتغالزایی نیز کمک کرده است. از جمله این موارد میتوان به فرودگاه بینالمللی تگزاس و فرودگاه بینالمللی عربستان اشاره نمود.
در حمل و نقل جادهای نیز کشورهایی که جادههای بینالمللی مناسبی دارند، قوانین گمرکی ایشان با قوانین و موافقتنامههای بینالمللی منطبق است، امنیت داخلی کشور و در نتیجه سلامت سفرهای زمینی در آنها مناسب است، از توسعه بیشتری برخوردار بوده و در نتیجه میتوانند میزبان حمل و نقلهای جادهای بینالمللی قرار گیرند.
البته که در کلیه این موارد محل جغرافیایی کشور و همسایگی آن با کشورهای دیگر نیز حائز اهمیت است و نمیتوان نقش آن را انکار نمود.
در نهایت آن که حمل و نقل بینالمللی در سطح جهانی، هر چند که در ابتدا بیشتر به دلایل سیاسی و کشورگشایی محقق شد، لیکن با تدوین اسناد صلح جهانی و ورود به هزاره سوم، به مسیرهای تجارت بینالمللی و ارتقا ارتباطات مسالمتآمیز کشورها تبدیل گردید.
مزایای حمل و نقل بینالمللی
حمل و نقل بینالمللی که با اهداف انتقال و جابهجایی کالا و مرسولات و نیز مسافر بین کشورهای مختلف انجام میگیرد، از طرق مختلف هوایی، دریایی، زمینی و ترکیبی در جریان است.
خدمات حمل و نقل بینالمللی، در طول دورههای زمانی تغییرات قابل توجهی به خود دیده است. به نحوی که در ابتدای امر توسعه خدمات حمل و نقل، بیش از آن که با اهداف صلح آمیزی همچون تجارت بینالملل یا سفرهای سیاحتی باشد، با اهداف کشورگشایی و غارت داراییهای دیگر کشورها محقق شد.
لیکن پس از گذار از دوران جنگهای جهانی که کلیه کشورها به یک باور مشترک در اهمیت ایجاد و استقرار صلح دست یافتند، استفاده از خدمات حمل و نقل بینالمللی به مقاصد تجاری و نیز حمل و نقل مسالمت آمیز مسافران تغییر وضعیت داد.
در حال حاضر میتوان برای حمل و نقل بینالمللی مزایای متعددی را برشمرد که مهمترین آنها به قرار ذیل است:
توسعه اقتصاد داخلی کشورها
حمل و نقل بینالمللی، صرف نظر از نوع آن، فرصتهای شغلی متعددی ایجاد میکند که در نتیجه وضعیت اشتغال را در کشور بهبود میبخشد.
همچنین کشورهایی که خدمات حمل و نقل بینالمللی در آنها با کیفیت مناسب در حال ارائه است، این امکان را دارند که از محل درآمدهای حمل و نقل بتوانند سرانه درآمد داخلی خود را ارتقا دهند.
به موارد یاد شده باید باز شدن بازارهای بینالمللی برای فروش محصولات تولیدی را نیز بیافزاییم. توضیح آن که تولید داخلی زمانی میتواند به توسعه حقیقی اقتصادی بیانجامد که به بازارهای بینالمللی ورود نماید و فروش در بازارهای بینالمللی در گرو توسعه حمل و نقل بینالمللی است به نحوی که انتقال سریع، امن و به صرفه محصولات را فراهم آورد.
ارتقا روابط صلح آمیز بین کشورها
هرچه تجارت بینالمللی بین کشورهای مختلف بیشتر باشد، منافع این کشورها به هم بیشتر گره میخورد و در نتیجه بر هم زدن آرامش داخلی کشور و ریسک اقتصاد آن را سنگینتر میسازد.
به همین سبب است که جادههای بینالمللی بین کشورها یا ایجاد پروازهای دورهای یا قرار گرفتن بندر داخلی در نقطه تلاقی مسیرهای دریایی مختلف، میتواند امنیت و صلح را در کشور مربوطه و نیز کشورهای اطراف آن بهبود بخشد.
در نهایت باید توجه داشته باشیم که منافع مشترک همواره یکی از دلایلی بوده است که مذاکرات صلح آمیز و موافقتنامههای منطقهای را به همراه آورده است. نکتهای که در اثر توسعه تجارت بینالمللی بین کشورها نیز محقق میشود.
معایب و چالشهای حمل و نقل بینالمللی
حمل و نقل بینالمللی با وجود همه محاسنی که با خود به همراه آورده است، طبیعتا از چالش و نقاط ضعف کاملا به دور نیست. از جمله موضوعاتی که میتوان به عنوان چالشی برای حمل و نقل بینالمللی به آن اشاره کرد، موارد ذیل است:
افزایش رقابتهای ناسالم
طبیعتا در هر حوزهای که درآمدزایی داشته باشد و موقعیت داخلی و نفوذ یک کشور در صحنههای بینالمللی را توسعه دهد، رقابتهای ناسالم نیز ایجاد خواهد شد.
این امر که بیشتر به از بین رفتن تجارتهای کوچک و رشد برخی شرکتهای چند ملیتی و غول پیکر به چشم میخورد، از عوامل مختلفی همچون منابع بیشتر شرکتهای بزرگ، وضعیتهای داخلی و حمایت داخلی از توسعه شرکتهای کوچک و موارد دیگر میتوان جستجو کرد.
البته که رقابت ناسالم نه تنها در سطح بینالمللی، حتی در داخل یک کشور نیز میتواند ایجاد شده باشد که یکی از عوامل آن را میتوان به درآمدزایی قابل توجه حضور در صنعت حمل و نقل بینالمللی نسبت داد.
از بین رفتن تجارتهای کوچک داخلی
زمانی که پای رقیبان بینالمللی به تجارت و اقتصاد داخلی یک کشور به لطف توسعه شرایط حمل و نقل بینالمللی باز شود، طبیعی است که تجارتها و تولیدیهای کوچک داخلی نتوانند با امکانات، کیفیت و منابع این رقیبان بینالمللی رقابت نمایند.
واقعیتی که میتواند به از بین رفتن تجارت کوچک داخلی، حل شدن آن در یکی از رقیبان بزرگ بینالمللی و یا در بهترین حالت به گوشه رانده شدن آن بیانجامد. و در نهایت سرخوردگی و ناتوانی برای رشد تجارتهای محلی را به همراه آورد.
شرایط حمل و نقل بینالمللی
زمانی که از شرایط حمل و نقل بینالمللی سخن میگوییم، مقصود آن است که نگاهی از دور به این صنعت داشته باشیم. به نحوی که بتوانیم مراحل مختلفی که برای حمل و نقل بینالمللی باید در نظر گرفت و نکات مهم در حمل و نقل بینالمللی را شناسایی نمود.
در این نوشته دقیقا قصد داریم همین تصویر بزرگ را به شما ارائه نماییم. به نحوی که نه تنها با انواع روشهای حمل و نقل که شامل حمل و نقل دریایی، حمل و نقل زمینی، حمل و نقل هوایی و حمل و نقل ترکیبی است، آشنا شوید، بلکه مزایا و چالشهای هر کدام را از هم تشخیص دهید.
نکته دیگری که در شرایط حمل و نقل بینالمللی باید در نظر گرفته شود، مطابقت موردی که انتخاب میکنیم با نیازهای ما است. توضیح آن که باید بهترین انتخاب لزوما ارزانترین انتخاب نیست.
موفقیت در حمل و نقل بینالمللی به عوامل مختلفی بستگی دارد که بخشی از آنها را شما تعیین میکنید، یعنی ناشی از اولویتهای شما برای تعیین کیفیت حمل و نقل است، و برخی از آنها ناشی از امکانات و حقایق موجود است که ممکن است گزینه مناسب در نهایت از آنچه که انتظار داشتید متفاوت باشد.
این نکات که ذیل شرایط حمل و نقل بینالمللی گنجانده میشوند، مواردی هستند که برای تعیین نوع حمل و نقل مناسب، مسیر حرکتی و نیز وسیله نقلیه مورد توجه قرار گیرد و در بخشهای این نوشته به آنها پرداخته خواهد شد.
حمل و نقل بینالمللی زمینی
در این بند با روش حمل و نقل زمینی بینالمللی آشنا خواهیم شد. برای نیل به این مقصود و به امید ارائه شناختی جامع و کامل، محتوای این بخش را در پاسخ به سوالات ذیل بیان خواهیم کرد.
- روش حمل و نقل زمینی بینالمللی به چه معناست؟
- مزایای روش حمل و نقل زمینی بینالمللی شامل چه مواردی است؟
- چالشهای روش حمل و نقل زمینی بینالمللی شامل چه مواردی است؟
- انواع وسایل نقلیهای که در روش حمل و نقل زمینی بینالمللی مورد استفاده قرار میگیرد، شامل چه مواردی است؟
معرفی روش حمل و نقل زمینی بینالمللی
حمل و نقل زمینی بینالمللی به حالتی گفته میشود که کالا و مرسوله و یا حتی مسافر، در کشور مبدا به یک وسیله نقلیه زمینی سوار شده یا بارگیری میشود و تا کشور مقصد تنها از طریق زمینی انتقال مییابد.
در این روش اگر مرسوله از یک وسیله نقلیه زمینی به وسیله نقلیه زمینی دیگری منتقل شود، ایرادی ندارد و مادامی که کلیه آنها از نوع وسایل زمینی باشند، حمل بینالمللی زمینی شناخته خواهد شد.
حمل و نقل زمینی را در یک تقسیمبندی بر مبنای وسیله نقلیهای که مورد استفاده قرار میگیرد، به دو گروه حمل زمینی و حمل ریلی تقسیم میکنند. انتخاب وسیله نقلیه مناسب، به نحوی که هم با توجه به مرسوله در حال ارسال و هم مسیر حرکتی انتخاب شده باشد، برای حفظ سلامت و امنیت کالا و مرسوله و انتقال سالم و به موقع آن نقش اساسی ایفا میکند.
اما باید در نظر داشته باشیم که حمل و نقل زمینی زمانی در انتقالات بینالمللی قابل تصور است که جاده بینالمللی بین دو کشور مبدا و مقصد وجود داشته باشد. به عبارت سادهتر، مسیر ارتباط دو کشور از طرق مختلف اعم از طبیعی یا انسانی قطع نشده باشد.
برای مثال چنانچه بین دو کشور مبدا و مقصد دریا یا اقیانوسی وجود داشته باشد، طبیعی است که امکان حمل زمینی کالا وجود نخواهد داشت، همچنان در هنگامی موانع طبیعی دیگری در بین باشد و یا حتی کشورهای واسطه بین کشور مبدا و مقصد، به دلایل مختلف سیاسی اجازه عبور وسایل نقلیه را ندهند.
همانگونه که مشاهده میشود با توجه به نوع مرسوله و مسیر حرکت بین مبدا و مقصد، اصلا امکان استفاده از روش حمل و نقل زمینی وجود نداشته باشد، اما در مقابل این احتمال را نیز باید در نظر بگیریم که علاوه بر روش حمل زمینی، امکان عملی برای انتخاب روشهای دیگر حمل و نقل، همچون روش هوایی نیز مهیا باشد.
در چنین حالتی که گزینههای مختلفی در اختیار ما قرار دارد، از کجا بدانیم که کدام نوع از حمل و نقل را باید انتخاب کنیم؟
در نظر داشته باشید که برای هر مرسوله با توجه به ویژگیهای مرسوله و نکاتی که برای طرفین حیاتی شناخته میشود، باید بهترین گزینه را انتخاب کنیم، با این حال مزایا و چالشهایی که هر کدام از روشهای حمل و نقل به همراه دارند، میتوانند ما را در این انتخاب همراهی نمایند.
مزایا و چالشهای حمل و نقل زمینی بینالمللی را معرفی میکنیم.
مزایای استفاده از روش حمل و نقل زمینی بینالمللی
همانگونه که اشاره شد، در مواردی که امکان انتخاب چند روش حمل و نقل مختلف برای ما فراهم باشد، باید با توجه به شرایط مرسوله و آنچه که برای ما حائز اهمیت است، دست به انتخاب بزنیم.
مهمترین نکات مثبتی که برای حمل و نقل زمینی بینالمللی میتوان معرفی کرد شامل مواردی است که در ادامه بررسی میشود.
هزینه کمتر حمل و نقل زمینی
در روش حمل و نقل زمینی، به نسبت روش حمل و نقل هوایی و نیز روش حمل و نقل ترکیبی هزینهای به مراتب کمتر میپردازیم.
باید در نظر داشت که عوامل مختلفی در تعیین هزینه نهایی حمل مرسوله و کالا موثر هستند، با این حال یکی از عوامل اصلی تعرفه ارائه خدمات است که تعرفه خدمات در حمل و نقل زمینی به میزان قابل توجهی کمتر است.
دلیل این امر را میتوان در عواملی همچون تفاوت هزینه سوخت وسایل نقلیه مختلف، هزینه و قیمت خود وسایل نقلیه و در نتیجه هزینه استهلاک و تعمیرات و نگهداری آنها و نیز عوارض و مالیاتهایی که شرکتهای خدماتی باید به نهادهای مربوطه پرداخت نمایند خلاصه کرد.
در هر حال باید در نظر داشته باشیم که حمل و نقل زمینی به نسبت دیگر روشهای حمل و نقل، برای ارسال مرسولات بینالمللی مقرون به صرفهتر است.
گنجایش مرسولات سنگین و حجیم
یکی از مهمترین عواملی که در انتخاب روش حمل و نقل موثر است، امکان فیزیکی وسیله نقلیه برای حمل و انتقال مرسوله ما است. به عبارت دیگر، با توجه به فیزیک مرسوله، ممکن است که امکان استفاده از هر وسیله نقلیهای را نداشته باشیم.
در حمل و نقل زمینی، با توجه به تنوعی که وسایل نقلیه زمینی دارند، امکان انتقال بارهای سنگین و حجیم برای ما فراهم است، نکتهای که خلا آن در روش حمل و نقل هوایی کاملا به چشم میخورد.
ارائه مناسب خدمات درب به درب
خدمات درب به درب که به عنوان یکی از انواع خدمات تکمیلی شرکتهای حمل و نقل در نظر گرفته میشود، به این معناست که مرسوله از محل مورد نظر شما، برای مثال درب کارخانه یا تولیدی توسط متصدی حمل و نقل دریافت میشود و در مقصد نهایی که میتواند منزل گیرنده یا هر مقصد دیگری باشد تحویل میگردد.
ارائه خدمات درب به درب، در حمل و نقل زمینی با سهولت بیشتری جاری است. زیرا صرف نظر از روش حمل و نقل منتخب ما، مرسوله باید تا محل بارگیری به وسیله نقلیه، از طریق زمینی حمل شود که در حمل و نقل زمینی این امر به سادگی میتواند در حمل نهایی مرسوله ترکیب شده و در نتیجه خدمات درب به درب را به شیوه مناسبتری ارائه نماید.
معایب و چالشهای استفاده از روش حمل و نقل زمینی بینالمللی
با مزایای حمل و نقل زمینی بینالمللی آشنا شدیم. دانستیم که در این روش حمل و نقل میتوان با هزینه مناسب، انواع مرسولات سنگین و سبک را به صورت درب به درب حمل نموده و از نقطه آغاز تا تحویل به گیرنده نهایی صورت داد.
اما نباید تصور شود که حمل و نقل زمینی همواره بهترین گزینه است یا به عبارت دیگر هیچگونه چالشی بر آن وارد نیست. اتفاقا این روش نیز همچون هر مورد دیگری، چالشهای منحصر به فرد خود را به همراه دارد که در ادامه معرفی میشود.
در نظر داشته باشیم که توسعه راهها و جادههای بینالمللی و نیز ساخت و توسعه وسایل نقلیه جدیدتر، چالشهای حمل و نقل زمینی را نیز کاهش داده است، با این حال همچنان میتوان به موارد ذیل اشاره کرد.
ضعف روش حمل و نقل زمینی در مقابل مخاطرات طبیعی و انسانی
در روش حمل و نقل زمینی، نه تنها مدت زمان نهایی تحویل مرسوله بلکه کیفیت و سلامت تحویل مرسوله به گیرنده نهایی، تا میزان قابل توجهی به شرایط طبیعی و انسانی دخیل در زمان حمل و نقل بستگی دارد.
برای مثال چنانچه شرایط جوی، استفاده از جادهها را ناممکن یا دشوار کرده باشد، طبیعی است که حمل و نقل مرسوله ما برای مدت نامعینی به تاخیر خواهد افتاد. یا حتی مخاطرات انسانی همچون سرقت یا نا به سامان شدن شرایط سیاسی و امنیت جادههای کشور میزبان، تماما مواردی هستند که در زمان نهایی تحویل مرسوله و نیز سلامت و کیفیت مرسوله ما نقش موثری ایفا میکنند.
ترخیص از گمرکات متعدد
در حمل و نقل زمینی بینالمللی، مرسوله از طریق جادههای بینالمللی حمل میشود که کشور مبدا تا کشور مقصد را به هم متصل ساخته است. در نتیجه با توجه به فاصله دو کشور از همدیگر و نیز کشورهای میانی، ممکن است که مرسوله ما از چندین گمرک ورودی و خروجی نیاز به ترخیص داشته باشد.
در نظر داشته باشیم که با وجود مقررات تسهیلی که با هدف آسانتر شدن حمل و نقلهای بینالمللی ایجاد شدهاند، همچنان نیز حداقلی از تشریفات در گمرکات باید رعایت شود. امری که بر زمان نهایی تحویل مرسوله و نیز هزینه نهایی حمل و نقل موثر واقع میشود.
حفظ سلامت مرسوله
هر مرسولهای که جهت ارسال بارگیری میشود، نه تنها در زمان بارگیری بلکه در مدت حمل و نیز تخلیه نهایی نیز احتیاج به شرایط خاصی دارد که با توجه به ویژگیهای ماهیتی و فیزیکی مرسوله، امنیت، سلامت و کیفیت آن را حفظ نماید.
برای مثال نمیتوان شرایط یکسانی برای مرسوله شامل مواد غذایی و مرسولهای که از نوع تجهیزات ساختمانی است در نظر گرفت.
در حمل و نقل زمینی، با توجه به اینکه اولا مدت زمان حمل به نسبت طولانیتر است و ثانیا مرسوله حتی با وجود تنوع و ساخت وسایل نقلیه جدید، همچنان در معرض تغییرات محیطی و تاثیرات اقلیمی قرار دارد، حفظ سلامت و کیفیت مرسوله خود یک چالش به حساب میآید.
در نهایت در نظر داشته باشیم که سلامت مرسوله باید در مقابل کلیه عوامل طبیعی و انسانی در مجموع مراحل بارگیری اولیه تا حمل و تخلیه نهایی رعایت شود به نحوی که امکان تحویل مرسوله در کیفیت کامل و در زمان مقرر را مهیا سازد.
انواع وسایل نقلیه حمل زمینی بینالمللی
وسایل نقلیه زمینی، همانطور که اشاره شد، با توسعه روزافزونی همراه بوده است و همچنین به صورت کلی حمل زمینی به دو طریق جادهای و ریلی متصور است. به همین سبب انواع وسایل نقلیه زمینی را با توجه به نوع آن، یعنی ریلی یا جادهای در ادامه معرفی میکنیم.
وسایل حمل و نقل ریلی
وسایل حمل و نقل ریلی، به انواع واگنهایی گفته میشود که بر روی محورهای راه آهن حرکت داشته و از طریق ریلهای راهآهنهای داخلی و بینالمللی، مرسوله و کالاها را جابهجا مینمایند.
انواع وسایل حمل و نقل ریلی با توجه به نوع و ویژگیهای ماهوی آنها به شرحی است که در ادامه معرفی میکنیم.
واگنهای مسقف
واگنهای مسقف، به انواع واگنهایی گفته میشود که محفظههای بسته و پلمپ شده دارند. ویژگی این واگنها اعم از پلمپ بودن و نیز محفظه بسته داشتن، آنها را برای حمل مرسولاتی که نیاز به محیطی دور از تغییرات جوی و شرایط دمایی و رطوبتی مشخص دارند مناسب میسازد.
همچنان که پلمپ بودن واگنها، میتواند مالک و فرستنده را از امنیت و سلامت مرسوله خود مطمئن سازد.
واگنهای لبه کوتاه و لبه بلند
این نوع از واگنها، مسقف و سرپوشیده نیستند و به همین دلیل در مقابل تغییرات دما و تغییرات جوی، نمیتوانند مرسوله را حفظ نمایند. با این حال اینگونه از واگنها، برای حفظ مرسولاتی که ممکن است در حین حرکت از واگن بیفتند، مانند انواع خاکها و ماسهها، در طول مسیر حمل مناسب هستند.
البته برخی از مرسولات سنگین نیز به کمک این واگنها حمل میشود تا حمل مطمئنتری داشته باشیم.
واگنهای مخزنی
واگنهای مخزنی برای حمل انواع مایعات مناسب هستند. با توجه به نوع مرسوله که قصد انتقال آن را داریم، باید از واگن مخزنی مناسب آن استفاده نماییم. برای مثال ممکن است که شرایط دما و رطوبت خاصی نیز مورد نظر باشد یا خیر که هر کدام واگن مخزنی مختص به خود را طلب میکند.
واگنهای مسطح
واگنهای مسطح، به انواع از واگنها گفته میشود که بدون اتاقک و مخزن ساخته میشوند. این واگنها که در ابعاد 2، 4 و 6 محور ساخته میشوند، برای انتقال انواع مرسولات سنگین و بزرگ گزینهای مناسب به حساب میآیند.
واگنهای یخچالی
واگنهای یخچالی به کمک سیستم هوایی و خنککنندهای که در آنها تعبیه شده است، این امکان را دارند که انواع مرسولاتی که به دمای مشخص برای نگهداری نیاز دارند به کمک آنها منتقل شود. برای مثال انواع مواد غذایی، دارویی و بهداشتی را میتوان به کمک واگنهای یخچالی منتقل نمود.
وسایل حمل و نقل جادهای
وسایل حمل و نقل جادهای را شاید بتوان اصلیترین بخش از روش حمل و نقل زمینی به شمار آورد. این وسایل نقلیه شامل کلیه مواردی است که به کمک لاستیک جابهجا میشوند و در نتیجه در حمل کالا و مرسولات از طریق جادههای بینالمللی مورد استفاده قرار میگیرند.
در حال حاضر با توجه به ویژگیهای ماهیتی وسیله نقلیه که در نتیجه نوع مرسوله قابل جابهجایی را تعیین میکند و نیز حجم و گنجایش وسیله نقلیه، انواع وسایل نقلیه جادهای را داریم که به مهمترین آنها اشاره میکنیم.
وانت بار و وانت نیسان
حمل و انتقال مرسولات کوچک و سبک به نحوی که تا حداکثر 2 تن وزن آنها باشد، به کمک وانت بارها و وانت نیسانها انجام میشود. به همین سبب نیز هزینه حمل با این وسیله نقلیه معمولا کمتر از دیگر وسایل نقلیه محاسبه میشود.
خاور
خاورها نسبت به وانت بارها گنجایش بیشتری دارند و تا 4 تن بار را میتوانند منتقل سازند. با این حال این وسیله نقلیه نیز برای مرسولات سبک در ابعاد کوچک یا متوسط مناسب است و گنجایش فراتر از آن ندارد.
کامیون تک محور و جفت محور
کامیونها برای حمل و نقل بار تا 5 تن در تک محور و 10 تن در دو محور مورد استفاده قرار میگیرند در نتیجه طبیعی است که این وسیله نقلیه زمینی نیز برای حمل مرسولات سنگین و حجیم مناسب نبوده و بیشتر در انتقال مرسولات کوچک یا متوسط مورد استفاده قرار گیرد.
انواع تریلی
تریلیها که مرسوله بارگیری شده بر روی آن، به کمک چادر برزنت در مقابل تغییرات دما و محیطی محافظت میشود، به عنوان یکی از اصلیترین انتخابهای وسیله نقلیه در حمل و نقل جادهای مورد استفاده قرار میگیرد.
تریلیها نسبت به موارد پیشین گنجایش و کشش مرسولات سنگینتر و حجیمتر را نیز دارا هستند.
کشنده
کشندهها همان موتور محرکه یدکها و تریلیها هستند که محفظه بار، در قالب استاندارد همچون کانتینر به آنها متصل میشود و به همین سبب میتوانند بارهایی در ابعادهای مختلف و وزنهای مختلف را جابهجا نمایند.
ماشینهای حمل بار یخچالدار
ماشینهای یخچالدار، از مهمترین انواع ماشینهای حمل و نقل هستند که امکان انتقال انواع مرسولات و کالاهایی که به شرایط دمایی و محیطی خاص برای نگهداری نیاز دارند را فراهم میسازد. از جمله میتوان به انواع مواد غذایی، دارویی و بهداشتی اشاره کرد که به کمک این نوع از ماشینهای حمل، امکان انتقال آن فراهم میشود.
ماشینهای حمل بار کفی
برای حمل محمولههای سنگین در ابعاد بزرگ یا طولهای زیاد این نوع از ماشینها هستند. طبیعتا این نوع وسیله نقلیه نه تنها مسقف نیست بلکه حفاظی در اطراف نیز ندارد لیکن میتواند تا 30 تن مرسوله را به صورت کفی جابهجا نماید.
ماشین حمل بار مایعات
ماشینهای تانکر میتوانند انواع بارهای مایع اعم از ماده غذایی یا غیرغذایی را منتقل سازند. این ماشینها به ویژه برای انتقال سوختها مایع مورد استفاده قرار میگیرد. ناگفته نماند که هر نوع ماشین حمل مایعات را میتوان صرفا برای یک یا چند مورد محموله خاص اختصاص داد به نحوی که تغییرات فیزیکی و شیمیایی در محموله در حین انتقال حادث نشود و طبیعتا روش نظافت مختص به خود را نیز دنبال میکند.
ماشینها کمپرسی
ماشینهای کمپرسی تجهیزات تخلیه بار را دارا هستند و به همین سبب نیز در حمل مرسولات از نوع فلهای، بیشتر از این نوع ماشین حمل و نقل استفاده میشود.
حمل و نقل بینالمللی هوایی
دیگر روش حمل و نقل که طی آن میتوان کالا و مرسولات را از نقطهای از دنیا به نقطه دیگر منتقل ساخت، استفاده از انواع هواپیما در انجام فرآیند حمل و نقل است که به عنوان روش حمل و نقل هوایی شناخته میشود.
محتوای این بند را به آشنایی با حمل و نقل هوایی اختصاص دادهایم و طی این بخش به سوالات ذیل پاسخ داده خواهد شد:
- منظور از حمل و نقل هوایی چیست؟
- مزایای استفاده از حمل و نقل هوایی شامل چه مواردی است؟
- چالشهای استفاده از روش حمل و نقل هوایی شامل چیست؟
- انواع روشهای حمل بار به طریق هوایی شامل چه مصادیقی است؟
معرفی روش حمل و نقل هوایی
حمل و نقل هوایی در کنار دیگر روشهای حمل و نقل قرار داشته و مزایا و چالشهای منحصر به فرد خود را دارد که در نتیجه انتخاب این روش را در موارد مختلفی به بهترین گزینه تبدیل مینماید.
جالب است که بدانید که استفاده از هواپیما برای انتقال کالا و مرسوله برای اولین بار در سال 1910 میلادی انجام شد که طی آن پرواز مرسولهای 200 پوندی در یک مسیر 105 کیلومتری منتقل گردید.
این سفر 66 دقیقهای، جایگاه خود را در تاریخ حمل و نقل هوایی به عنوان نقطه شروع و حیاتی همچنان حفظ نموده است.
یک سال پس از این پرواز یعنی در سال 1911 استفاده از خدمات پست هوایی آغاز شد. پروازهای پستی بیشتر در مسیرهای داخلی انجام میشد و برای انتقال مرسولات سبک همچون پاکتهای نامه مورد استفاده قرار میگرفت.
با وجود آن که استفاده از هواپیما در انتقال کالا و مرسوله، در سالهای نخستین به صورت محدود، برای مرسولات سبک و مسیرهای کوتاه مورد استفاده قرار میگیرفت، اما به تدریج با ساخت و توسعه هواپیماهای جدید و نیز احداث و به کارگیری فرودگاههای بینالمللی به دیگر انواع کالا و مرسوله نیز سرایت یافت.
در ایران نیز استفاده از هواپیما در انتقال انواع کالا و مروسله و نیز مسافران به سالهای 1210 بازمیگردد. هر چند اولین پروازها به هیچ وجه شبیه پروازهای امروزی نبود، اما نباید اهمیت آنها و نقش آن در توسعه ناوگان هوایی را فراموش ساخت.
به نحوی که در حال حاضر خدمات هوایی بینالمللی در شهرها مختلف ایران فراهم است و با پروازهای مستقیم و غیرمستقیم، امکان انتقال کالا و مسافر بین ایران و دیگر کشورها را فراهم ساخته است.
مزایای استفاده از روش حمل و نقل هوایی
استفاده از روش حمل و نقل هوایی، در زمانی که چندین گزینه در اختیار ما قرار میگیرد، یک حق انتخاب است که باید با توجه به ویژگیهای این روش و کاربرد و نیاز ما مورد انتخاب قرار گیرد.
به همین سبب طبیعی است که شناسایی و معرفی انواع مزایا و چالشهای روش حمل و نقل هوایی اهمیت خاص خود را داشته باشد.
از جمله مهمترین مزایای استفاده از خدمات حمل و نقل هوایی در انتقال کالا و مرسوله میتوان به موارد ذیل اشاره کرد.
سرعت زیاد در انتقال
در نظر داشته باشیم که روش حمل و نقل هوایی نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل، به میزان قابل توجهی سریعتر انجام میشود. برای مثال مرسولهای که از طریق زمینی تا چند هفته زمان برای تحویل آن باید کنار بگذاریم، به طریق هوایی امکان انتقال در چند ساعت را برخوردار خواهد بود.
سرعت زیاد در حمل و نقل هوایی منتج از علل مختلف است. به عنوان مثال هواپیما مستقیمترین مسیر حرکت را انتخاب میکند و به همین سبب از گردشهای مازاد در مسیر حرکتی به دور است، علاوه بر مسیر منتخب، روش حمل و نقل هوایی به خودی خود نیز بسیار سریعتر از دیگر روشها است که هم از سوخت هواپیما و هم مکانیک آن تاثیر میگذارد.
انتقال سریع کالا و مرسولات، روش هوایی را برای مرسولاتی که مدت اعتبار و سلامت آنها محدود است یا انتقال دیرهنگام منجر به نقض سلامت یا کیفیت کالا و یا کاهش سطح سلامت و کیفیت آن میگردد حائز اهمیت است.
به همین سبب نیز انتقال مواد غذایی، مواد دارویی و مواد بهداشتی و نیز نیازهای اولیه در صورت بروز حوادث و بلایای طبیعی به مناطق مختلف، توسط حمل و نقل هوایی بهترین گزینه در دسترس است.
حفظ ایمنی کالا و مرسولات حین انتقال
در روش حمل و نقل هوایی، مرسوله در حین حرکت از انواع حوادث و بلایای طبیعی و انسانی محفوظ است و به همین سبب نیز امکان انتقال امن کالا و مرسوله فراهم میشود.
برای مثال در روش حمل دریایی و زمینی، ممکن است که بلایای طبیعی یا تغییرات جوی حرکت وسیله نقلیه را با تاخیر همراه سازد و نیز سرعت حمل و نقل را کاهش دهد، لیکن خوشبختانه پروازها جز در موارد استثنائی تحت تاثیر تغییرات جوی قرار نمیگیرند و همین که پرواز آغاز شد، احتمال نیمه تمام ماندن یا به تاخیر افتادن آن به دلیل مخاطرات طبیعی و انسانی تقریبا منتفی است.
امری که حمل ایمن و به موقع انواع کالا و مرسولات را مهیا میسازد.
چالشهای استفاده از روش حمل و نقل هوایی
روش حمل و نقل هوایی، همان طور که اشاره کردیم ویژگیهای منحصر به فرد خود را به همراه دارد، با این حال نباید تصور کرد که این روش هیچگونه چالشی به همراه ندارد.
از مهمترین چالشها و نکات منفی روش حمل و نقل هوایی، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
روش حمل و نقل هوایی، روشی گرانتر
در نظر داشته باشیم که استفاده از خدمات هوایی در انتقال کالا و مرسولات، نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل، به میزان قابل توجهی گرانتر بوده و هزینه بیشتری به ما تحمیل مینماید.
با توجه به اینکه هزینه نهایی حمل و نقل از عوامل مختلفی همچون تعرفه خدمات تاثیر میپذیرد و در روش حمل هوایی، تعرفه خدمات بالاتر از دیگر روشهای حمل و نقل است، طبیعی است که هزینه نهایی گرانتر خواهد بود.
البته که علتهای مختلفی میتوان برای این امر برشمرد. برای مثال سوخت هواپیما گرانتر از دیگر انواع سوختهاست و نیز هزینه خرید، نگهداری، تعمیرات و استهلاک هواپیما گرانتر است، کما اینکه تجهیزات فرودگاهی و خدمات مورد نیاز جهت بارگیری تا تخلیه نیز به نسبت دیگر روشهای حمل و نقل، از نوع گرانتری است.
در نتیجه طبیعی خواهد بود که حمل و نقل هوایی نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل، با هزینه بیشتری همراه باشد.
انواع ممنوعیتهای قانونی داخلی و بینالمللی در حمل هوایی کالا و مرسوله
جالب است که بدانید که در حمل بینالمللی کالا و مرسولات، انواع قوانین داخلی و بینالمللی وجود دارند که به سفرهای مربوطه حکمفرما هستند.
به عبارت دیگر نه تنها حمل کالا و مرسوله در مرحله داخلی باید از قوانین ملی تبعیت نماید، بلکه در سطح بینالمللی نیز انواع کنوانسیونها و قانونهای بینالمللی وجود دارند که لازم اتباع برای کلیه کشورها بوده و در سفرهای هوایی حاکم هستند.
محدودیتهای یاد شده شامل انواع مرسولههای ممنوعه، مرسولههای مجاز و مرسولههای مشروط برای انتقال هستند. مرسولههای ممنوعه به آن دسته از کالا و مرسولاتی گفته میشود که انتقال آنها اصولا ممنوع است. این گروه از مرسولات در حمل و نقل هوایی با تنوع و تعدد بیشتری نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل همراه هستند.
گروه مرسولات مشروط نیز به مواردی گفته میشود که امکان حمل آنها با رعایت شرایط و ضوابط خاصی مجاز است، گروه محصولات مشروط در حمل و نقل هوایی و نیز مقررات لازم جهت رعایت برای این روش حمل و نقل بیشتر از دیگر روشهای حمل و نقل خواهد بود.
و در نهایت گروه مرسولات مجاز قرار دارند که هیچگونه ممنوعیت یا محدودیت و شرطی برای حمل آنها قابل تصور نیست، که در حمل هوایی کالا و مرسوله، گروه کالاهای مجاز نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل، کمتر است.
محدودیتهای هواپیما در انتقال کالا و مرسولات
در نظر داشته باشیم که هر وسیله نقلیهای در انتقال کالا و مرسولات، با محدودیتهای خاص خود همراه است که منتج از ویژگیهای ماهیتی و فیزیکی وسیله نقلیه و نیز مرسولات در حال انتقال است.
این محدودیتها در هواپیما به دلیل اولا ماهیت سفر هوایی که نیاز به صعود هواپیما از سطح زمین دارد و ثانیا ابعاد هواپیماهای باری که همچنان تنها تا سقف مشخصی از مرسوله را میتوانند در خود جای دهند نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل بیشتر است.
در نتیجه در انتقال کالا و مرسوله به طریق هوایی، امکان عملی برای حمل مرسولات سنگین و نیز مرسولات حجیم وجود نداشته و این قبیل از مرسولات را باید به طرق دیگر جابهجا نمود.
انواع روشهای حمل هوایی بینالمللی
روش حمل و نقل هوایی به صورت کلی به این معناست که کالا یا مرسوله را به طریق استفاده از انواع هواپیما از نقطه مبدا تا نقطه مقصد منتقل سازیم. با این حال باید بدانید که با توجه به ماهیت و نیز حجم مرسوله و نیز نوع هواپیما و اولویتهای ما، ممکن است که حمل هوایی به طریق قراردادهای مختلفی انجام گیرد.
این قراردادها که به سه حالت کلی چارتر، سیستمی و بازرگانی در حمل و نقل هوایی شناخته میشوند، در ادامه معرفی خواهند شد.
روش حمل چارتری
روش حمل چارتری از معنای تحت اللفظی این کلمه چندان به دور نیست. در واقع چارتر به معنای دربست است و روش حمل چارتری به این معناست که کل ظرفیت هواپیما به صورت غیرقابل بازگشت و غیرقابل تغییر، به نوع چارتری به فروش برسد.
در روش حمل چارتری، هزینهای ارزانتر نسبت به دیگر روشهای حمل میپردازیم و به همین سبب نیز این روش اصولا زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که از طرق عادی امکان تکمیل ظرفیت هواپیما فراهم نشده باشد.
در روش حمل چارتری، ممکن است که شرکتهای هواپیمایی یا باربری کل ظرفیت هواپیما را خریداری کرده و سپس به صورت خرد خرد به مشتریان به فروش برسانند و یا آن که یک مشتری نهایی کل ظرفیت هواپیما را راسا خریداری نماید.
در هر صورت در نظر داشته باشید که هزینه حمل کالا و مرسوله در روش حمل چارتری ارزانتر است و مدت زمانی نهایی انتقال، در این نوع از روش حمل و نقل، سریعتر انجام میگیرد.
روش حمل سیستمی
روش حمل سیستمی از طریق هواپیما، نسبت به روش حمل چارتری با هزینه بیشتری همراه است.
در این روش به این صورت عمل میشود که ظرفیت هواپیما، اعم از صندلی مسافران یا گنجایش بار هواپیما، به صورت موردی و با توجه به اطلاعات فردی هر خریدار به وی تعلق میگیرد و به همین سبب امکان رزرو و خرید کل ظرفیت هواپیما به یک باره، آن گونه که در روش چارتری میسر بود، در روش حمل سیستمی منتفی است.
البته به دلیل گرانتر بودن روش حمل سیستمی، معمولا این گزینه برای انتقال کالا و مرسولات مورد استفاده قرار نمیگیرد و روش حمل چارتری و انواع روشهای حمل بار مسافری، گزینههای پذیرفته شدهتری را تشکیل میدهند.
روش حمل بازرگانی
بهترین گزینه برای انتقال کالا و مرسولات به طریق هوایی، روش حمل بازرگانی است. این روش اتفاقا به انتقال کالا و مرسولات اختصاص داشته و برای حمل و نقل مسافر در دسترس نیست.
روش حمل بازرگانی به صورت کلی به دو صورت فریت بار و کارگو انجام میشود. هر کدام از موارد فریت بار و کارگو ویژگیهای منحصر به فرد خود را دارا هستند.
برای مثال در روش حمل به طریق فریت بار، که به عنوان حمل مسافری نیز شناخته میشود، آنچه که انجام میشود عبارت است از حمل بار اضافه به همراه مسافر. در واقع مسافری که بلیط پرواز تهیه کرده است، میتواند مازاد بر حجم قانونی خود فریت بار تهیه نموده و بار و مرسوله خود را به مقصد مشابه با بلیط مسافری، با همان پرواز یا پرواز دیگری، با هزینهای بسیار مقرون به صرفهتر منتقل سازد.
در روش حمل کارگو، که توسط تجار نیز مورد عنایت قرار دارد، انتقال مرسوله فرع بر انتقال بار نیست و اتفاقا از همان ابتدا، ظرفیت هواپیما برای حمل بار است که توسط بازرگانان خریداری میشود.
طبیعتا روش حمل کارگو نسبت به فریت بار گرانتر خواهد بود اما ویژگیهای منحصر به فرد خود را دارا بوده و گاهی تنها گزینه در دسترس برای تاجر و بازرگان است.
حمل و نقل بینالمللی دریایی
یکی از مهمترین روشهای حمل و نقل بینالمللی و اتفاقا از قدیمیترین این روشها، به روش حمل و نقل دریایی باز میگردد.
در واقع توسعه حمل و نقل دریایی در طول سدههای استفاده از آن، که به لطف ساخت و استفاده از انواع کشتیهای مجهز در ابعادهای مختلف و نیز توسعه بنادر و مسیرهای حرکت دریایی به دست آمد، یکی از علتهایی بود که به توسعه تجارت بینالملل انجامید.
با توجه به اهمیت روش حمل و نقل دریایی را در موضوعات ذیل بررسی خواهیم کرد:
- مفهوم روش حمل و نقل دریایی
- مزایای استفاده از روش حمل و نقل دریایی را در چه مواردی میتوان جستجو کرد؟
- چالشهای استفاده از روش حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر انواع روشهای حمل و نقل شامل چه مواردی است؟
- انواع روشهای حمل و نقل دریایی شامل چه مواردی است؟
- انواع کشتیهای مورد استفاده در روش حمل و نقل دریایی شامل چه مواردی است؟
مفهوم شناسی روش حمل و نقل دریایی
روش حمل و نقل دریایی را در کوتاهترین تعریف باید به استفاده از انواع کشتیها برای انتقال کالا و مرسولات و نیز حمل مسافر از نقطهای به نقطه دیگر دانست.
با توجه به همین تعریف مختصر ارائه شده، به دست میآید که اولا استفاده از کشتی برای حمل هم مسافر و هم کالا و مرسوله انجام میگیرد و ثانیا استفاده از حمل دریایی مشروط است به اینکه دسترسی به آبها برای هر دو نقطه مبدا و مقصد وجود داشته باشد.
به همین سبب ممکن است که از روش حمل دریایی برای حمل و نقل داخلی یک کشور نیز انجام شود، برای مثال کشورهایی که از مجموعهای جزیره تشکیل شدهاند یا آن که علاوه بر سرزمین اصلی، به تعدادی جزیره نیز دسترسی دارند، تماما میتوانند از خدمات حمل و نقل دریایی در داخل کشور نیز بهره ببرند.
اما در حمل بینالمللی با کشتی، زمانی این امر میسر است که هر دو کشور به آبهای آزاد دسترسی داشته باشند.
در نظر داشته باشید که حمل زمانی دریایی محسوب میگردد که کل مسیر از نقطه بارگیری در مبدا تا نقطه تخلیه در مقصد نهایی به کمک کشتی طی شده باشد. البته اهمیتی نخواهد داشت که حمل به واسطه یک کشتی واحد صورت گیرد و یا آن که حین سفر مرسوله از کشتی به کشتی دیگر منتقل شده باشد، لیکن ضروری است که حتما به طریق کشتی حمل انجام شده باشد.
در نتیجه طبیعی است که دسترسی هر دو کشور مبدا و مقصد به آبهای آزاد، شرط لازم برای حمل دریایی کالا و مرسوله بین آن دو باشد.
همچنین باید اشاره کنیم که انواع روشهای حمل دریایی با توجه به نوع باری که قصد حمل آن را داریم، نوع قراردادی که با احتساب حجم و وزن مرسوله باید تنظیم شود و نیز مسیر حرکت کشتی که میتواند به صورت مستقیم بین مبدا تا مقصد باشد و یا آن که با واسطه و جابهجایی همراه باشد، تقسیم میشود.
در بندهای بعدی به انواع این روشها میپردازیم و انواع مرسوله، انواع کشتی و انواع قراردادهای حمل و نقل را معرفی خواهیم کرد.
در نهایت آن که روش حمل و نقل دریایی نیز همچون هر روش حمل و نقل دیگری، نکات مثبت و منفی منحصر به فرد خود را دارد که ما را در انتخاب نهایی خود راهنمایی میکند. در نتیجه به مزایا و چالشهای حمل و نقل دریایی نیز باید توجه داشته باشیم که در ادامه معرفی خواهند شد.
مزایای حمل و نقل با کشتی
حمل و نقل دریایی یکی از انواع روشهای حمل و نقل است که بیشترین توجه و عنایت را به خود اختصاص داده است.
توسعه و تعدد استفاده از حمل و نقل دریایی، به نسبت دیگر روشهای حمل و نقل، از عوامل مختلفی اعم از ویژگیهای مرسوله، ویژگیهای کشتی و مقررات داخلی و بینالمللی تاثیر میپذیرد.
در واقع مهمترین نکات مثبت حمل و نقل دریایی را میتوان در موارد ذیل اشاره کرد.
گنجایش بیشتر
در حمل و نقلهای بینالمللی، یکی از مهمترین نکاتی که وجود دارد و اتفاقا بر سرنوشت قرارداد و رابطه تجاری نیز تاثیر مستقیم میگذارد، به موضوع هزینه حمل و نقل بازمیگردد. اما باید بدانیم که هزینه نهایی حمل و نقل خود از عوامل مختلفی تاثیر میپذیرد.
برای مثال گنجایش وسیله نقلیه که میتواند استفاده از آن نوع روش حمل و نقل را مقرون به صرفه نماید یا برعکس، هزینه گزافی به همراه آورد.
توضیح آن که زمانی که گنجایش وسیله نقلیه کشش مرسوله ما را ندارد یا در کل وسیله نقلیه گنجایش کمی دارد، یا ناگزیر خواهیم بود که مرسوله خود را در طی چند سفر و با چند وسیله دریایی منتقل سازیم که در نتیجه طبیعتا باید هزینه هر وسیله حمل را بپردازیم.
یا آن که مجبور خواهیم شد که ظرفیت کل وسیله نقلیه را به اجاره خود درآوریم، این حالت نیز همچون حالت قبلی، هزینهای مازاد به ما تحمیل خواهد نمود.
در واقع گنجایش بیشتر در کشتیها، نه تنها این امکان را برای ما فراهم میسازد که انواع مرسولات بزرگ، سنگین و حجیم را به طریق دریایی منتقل سازیم، بلکه نکته مثبت دیگر آن به کاهش هزینه نهایی حمل و نقل باز میگردد.
همچنین در نظر داشته باشیم که کشتیها به کمک استفاده از نیروی طبیعی رانش آب و شناور شدن بر سطح آن میتوانند انواع بارهای سنگین و حجیم را با استفاده از کمترین سوخت مورد نیاز منتقل سازند که خود نکته مثبت دیگری است.
آشتی با طبیعت
در حال حاضر در بسیاری از قراردادهای ساخت و تولید و نیز قراردادهای خرید و فروش، معیارهای محیط زیستی مورد توجه قرار میگیرد.
در واقع با وجود آن که کشورهای مختلف رویکرد متفاوتی نسبت به موضوع اهمیت به محیط زیست دارند، لیکن نباید تصور کرد که حداقلی از این معیارها برای هر کشوری مطرح نیست.
به ویژه با توسعه کنوانسیونهای جدیدتر که مورد پذیرش کلیه کشورها نیز قرار گرفته است، مسئولیت سلامت آبها و نیز مسئولیت تامین خسارات در صورت ایجاد آلودگی در محیط زیست همچون آلودگی آبها با شدت بیشتری دنبال میشود.
استفاده از کشتی در حمل و نقل مرسولات و کالاها، نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل بینالمللی، نه تنها از حیث آلودگی کمتر محیطی و برای مثال تولید کمتر گازهای گلخانهای حائز اهمیت است، بلکه سوخت کشتی نیز نسبت به سوخت جت و هواپیما و نیز گازوئیل مورد استفاده در وسایل حمل و نقل زمینی، به عنوان سوخت تمیزتری شناخته میشود.
در نهایت آن که مادامی که در حمل و نقل دریایی از رهاسازی زباله به آبها خودداری شده و مقررات زیست محیطی مورد رعایت قرار گیرد، با روش امنتری به حال محیط زیست مواجه خواهیم بود.
آشتی با قوانین
همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، حمل و نقل بینالمللی از مقررات مختلف داخلی و بینالمللی تاثیر میپذیرد. قوانین ملی در کمترین حالت خود شامل قوانین کشور مبدا و کشور مقصد هستند. حال آن که مقررات بینالمللی شامل انواع کنوانسیونها و توافقات بینالمللی میشود.
یکی از مهمترین نکاتی که در قوانین بینالمللی به آن اشاره میشود، تقسیمبندی انواع کالا و مرسوله است که برای حمل بینالمللی هر کدام ویژگی و جایگاه منحصر به فرد خود را داراست.
این مقررات که انواع مرسوله را به مجاز برای حمل، مشروط برای حمل و ممنوع از حمل تقسیم میکنند، در حمل و نقل دریایی با سهولت بیشتری همراه هستند.
به عبارت دیگر هر کدام از تقسیمبندیهای یاد شده با مقررات تکمیلی از حیث نحوه بارگیری، حمل تا تخلیه نهایی و نیز ویژگیهای بستهبندی و نگهداری همراه هستند. با این وجود، ممنوعیتها و محدودیتهای قابل اعمال، در روش حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر انواع روشهای حمل و نقل، با سهولت و آسانی بیشتری همراه است که در نتیجه امکان انتقال طیف بیشتری از کالا و مرسوله را برای ما فراهم میسازد.
در نهایت آن که مقررات ملی که باید در حمل و نقل دریایی مورد عنایت قرار گیرد، نسبت به روش حمل زمینی به میزان قابل توجهی کمتر است. زیرا مسیر حرکت از آبهای دریایی است و جز در زمان ورود به آبهای داخلی یا استفاده از بنادر کشورها، ناگزیر از رعایت از قوانین ملی کشور خاصی نخواهد بود.
حال آن که در حمل و نقل زمینی، با ورود به خاک هر یک از کشورهای واسطه، باید مقررات ملی آن کشور نیز مورد رعایت قرار میگرفت.
معایب حمل و نقل با کشتی
حمل و نقل دریایی با وجود آن که به عنوان یکی از بهترین گزینههای در دسترس از حیث هزینه و دیگر ویژگیها شناخته میشود، لیکن چالشهای خاص خود را نیز به همراه دارد که در ادامه هر کدام را معرفی خواهیم کرد.
سرعت در انتقال
سرعت حمل و نقل کالا و مرسوله، یکی از نکاتی است که همواره برای فرستندگان و گیرندگان، اهمیت دارد. البته که میزان اهمیت سرعت برای انواع مرسولات مختلف متفاوت است و نیز باید به معیارهای شخصی نیز عنایت داشت.
با این حال چنانچه سرعت برای تحویل نهایی مرسوله از اهمیت خاصی برای ما برخوردار باشد، حمل دریایی گزینه مناسب ما نخواهد بود زیرا سرعت حمل و نقل دریایی نسبت به دیگر روشهای حمل و نقل و به ویژه روش حمل هوایی به نسبت قابل توجهی بیشتر است. به نحوی که حمل هوایی نسبت به حمل دریایی، تا 30 برابر سریعتر تصور میشود.
در نظر داشته باشیم که نه تنها سرعت حرکت کشتی کمتر از دیگر روشهای حمل و نقل است، بلکه بارگیری و تخلیه در کشتیها، به ویژه کشتیهای غول پیکر بیشتر به طول میانجامد، به نحوی که گاهی تا چند هفته نیز میرسد.
در هر حال در نظر داشته باشید که روش حمل دریایی، به عنوان یکی از روشهای حمل و نقل سریع شناخته نمیشود.
امنیت مرسولات
حفظ امنیت مرسولات در کلیه مراحل از بارگیری تا حمل و تخلیه نهایی، یکی از مهمترین عوامل برای همه اطراف یک قرارداد حمل و نقل است.
با این حال باید بدانید که در روش حمل و نقل دریایی، با چالشهای امنیتی ممکن است که روبهرو شویم. توضیح آن که در مسیرهای دریایی، همچنان نیز، دزدی دریایی حادث میشود که طبیعتا خطری علیه مرسوله دریایی ما است.
و همچنین در ورود و خروج به کشورهای مبدا و مقصد و نیز کشورهای واسطه، امنیت مرسوله ما به فضای سیاسی و امنیتی آن کشور بستگی دارد که نباید برای کلیه بنادر آن را یکسان پنداشت. نکتهای که میتواند در نهایت به چالشی علیه امنیت مرسوله ما ختم شود.
انواع روشهای حمل و نقل دریایی
روشهای مختلفی که برای حمل و نقل دریایی برشمرده میشود، با توجه به معیارهای مختلفی اعم از نوع و ماهیت مرسوله، حجم و وزن مرسوله و نیز مسیر حرکت کشتی تقسیمبندی میشود.
با توجه به تنوع این موارد در ادامه در سه دستهبندی کلی، انواع روشهای حمل و نقل دریایی را معرفی میکنیم.
توضیح آن که در گروه اول، با انواع روشهای حمل دریایی با احتساب حجم و وزن مرسوله مواجه هستیم، در گروه دوم، ماهیت و نوع مرسوله است که نوع وسیله نقلیه و کشتی ما را تعیین میکند و در نهایت در گروه سوم، با احتساب مسیر حرکتی که انتخاب کردهایم، با روشهای متفاوتی از حمل و نقل مواجه خواهیم شد.
انواع حمل و نقل دریایی از حیث حجم و وزن مرسوله
حجم و وزن مرسولهای که قصد انتقال آن را داریم، ممکن است ما را به اجاره کل کشتی یا اجاره بخشی از فضای کشتی رهنمون سازد.
همچنین در صورتی که بخشی از فضای کشتی برای ما کفایت نماید، ممکن است که فضای یک کانتینر کامل را نیاز داشته باشیم یا آن که مقداری از فضای کانتینر کفایت نماید که در ادامه هر کدام را معرفی میکنیم.
روش حمل فول بار FLC) Full Container Load)
روش حمل کانتینری یکی از مرسومترین حالت از حمل و نقلهای دریایی است. حال چنانچه قصد داشته باشیم مرسولهای با حجم یک کانتینر کامل را انتقال دهیم یا آن که بنا به دلایل و معیارهای شخصی، ترجیح ما بر آن باشد که حجم یک کانتینر کامل را به خود اختصاص دهیم، باید از روش حمل فول بار استفاده نماییم.
در این حالت برای یک کانتینر تنها یک بارنامه صادر میشود و ارائهدهنده بارنامه میتواند کانتینر را تحویل گیرد. در نتیجه طبیعتا ما فضای یک کانتینر کامل را به خود اختصاص دادهایم و باید از عهده هزینه آن برآییم.
روش حمل فول بار مزایای خاص خود را به همراه دارد، که از جمله آن سهولت در بارگیری، تخلیه و تشریفات گمرکی در ترخیص از گمرک مبدا و مقصد و تحویل نهایی به گیرنده است. با این حال هزینه کامل یک کانتینر باید پرداخت شود که میتواند به عنوان چالشی شناخته شود.
روش حمل خرده بار LCL) Less Container Load)
برخلاف حمل فول بار که کل فضای یک کانتینر به ما اختصاص دارد و اهمیتی ندارد که حجم و وزن مرسوله ما کل کانتینر را به خود اختصاص داده باشد یا خیر، در روش حمل خرده بار، فضای کانتینر بین چند فرستنده و گیرنده مختلف تقسیم میشود.
در نتیجه در روش حمل خرده بار، برای یک کانتینر بیش از یک بارنامه صادر میشود و در واقع برای هر بار ارسالی بارنامهای مجزا صادر خواهد شد.
مرسولات پس از ترخیص از گمرک و به نسبت بارنامهای که ارائه میشود به گیرنده تحویل میشود. در نتیجه تشریفات گمرکی با دشواری و چالشهای بیشتری همراه خواهد بود.
اما در این روش هزینه کمتری باید بپردازیم زیرا به نسبت فضایی از کانتینر که اجاره کردهایم، هزینه کل کانتینر بین همه فرستندگان تقسیم میشود. در نتیجه این حالت که خرده بار گفته میشود، از نظر هزینه مقرون به صرفهتر لیکن از حیث مدت زمان ترخیص و تحویل نهایی، چالش برانگیزتر خواهد بود.
روش حمل چارترینگ CHARTERING
در حمل و نقلهای دریایی، به ویژه در حمل مرسولات توسط تجار و بازرگانان، کاملا محتمل است که فضای کامل یک کشتی به یک تاجر یا فرستنده خاص اختصاص داده شود.
این حالت که به عنوان روش حمل چارترینگ شناخته میشود، منتج میگردد به اینکه کل فضای یک کشتی به یک فرستنده یا گیرنده واحد اختصاص داده شود. حمل چارترینگ خود از انواع قراردادهای مختلفی تشکیل میشود.
برای مثال ممکن است که فضای کشتی برای مدت زمانی خاص اجاره شود یا برای یک سفر خاصی مورد اجاره قرار گیرد. همچنان که ممکن است که خدمه کشتی به همراه کشتی طرف قرارداد قرار داشته باشند و یا بدون خدمه کشتی مورد اجاره قرار گیرد.
در هر حال در روش حمل چارترینگ، کل فضای کشتی به یک نفر اختصاص داده میشود و طبیعتا باید از عهده هزینه اجاره کل کشتی نیز برآید.
روش حمل گروپاژ
آخرین نوع از انواع روشهای حمل و نقل دریایی به احتساب حجم و وزن مرسوله را باید در حالت روش گروپاژ جستجو کنیم.
در این روش چند واردکننده یا صادرکننده کالا و مرسوله، با یک قرارداد و توافق داخلی، میپذیرند که کل فضای یک کانتینر یا یک کشتی را به موجب یک بارنامه واحد به اجاره خود درآورند. در واقع در این حالت یکی از ایشان نماینده کلیه مالکان قرار میگیرد و تنها یک بارنامه تنظیم میشود.
پس از تحویل نهایی کشتی یا کانتینر، کلیه اشخاص ذیحق با توجه به توافقات داخلی، مرسوله متعلق به خود را دریافت خواهند کرد اما از حیث تشریفات گمرکی و نیز قرارداد با متصدی حمل و نقل، تنها یک توافق و یک مرسوله در نظر گرفته میشود که در نتیجه نکات مثبت و منفی منحصر به خود را نیز به همراه خواهد داشت.
انواع حمل و نقل دریایی از حیث ماهیت کالا و مرسوله
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، با توجه به ماهیت و نوع مرسولهای که قصد انتقال آن را داریم با گزینهای از انواع کشتیها روبهرو میشویم. به عبارت سادهتر از بین انواع کشتیهایی که ساخته شده و مورد بهرهبرداری قرار دارند، همه انواع آنها برای هر نوع مرسولهای مناسب نیست.
هر کدام از انواع کشتیهای متناسب با مرسولههای با ماهیتهای مختلف را در ادامه معرفی خواهیم کرد.
حمل بار با کشتی کانتینری Container Ships
کشتیهای کانتینری و به طور کلی انتقال کالا و مرسولات در قالب کانتینرها، یکی از رایجترین و مناسبترین گزینهها در انتقال انواع کالا و مرسولات است.
در نظر داشته باشیم که کانتینرها نه تنها یک فضای امن برای بارگیری و حمل مرسوله ایجاد میکنند، بلکه بارگیری خود کانتینری، نگهداری کانتینر در حین حمل و نیز تخلیه نهایی آن نیز با سهولت بیشتری انجام میگیرد.
همچنین تشریفات گمرکی و نیز نظارتهای سلامت و کیفیت، به نسبت هر کانتینر انجام میشود که سهولت امر را به همراه دارد.
اما استفاده از کانتینرها در انتقال کالا و مرسولات، برای آن دسته از کالاهایی مناسب است که اولا خشک هستند و ثانیا امکان بستهبندی و قرارگیری در داخل کانتینر را دارا هستند.
در نهایت آن که بارگیری و تخلیه کانتینرها به کمک تجهیزات بلند کننده در بنادر مبدا و مقصد انجام میگیرد و روش منحصر به فرد خود را دنبال میکنند. انواع قراردادهای حمل خرده بار و فول بار که پیش از این اشاره شد نیز به روش حمل به طریق کانتینر، بازمیگردد که توضیح آن را قبلا بیان داشتیم.
حمل بار با کشتی به صورت فله Bulk Vessels
حمل فلهای که به کمک انواع خاصی از کشتیها انجام میگیرد، یکی دیگر از روشهای مورد توجه و مناسب از حیث اقتصادی برای انتقال کالا و مرسولات به طریق دریایی است.
کشتیهای فلهای که از یک یا چند انبار زیر عرشه کشتی، روی عرشه کشتی یا بین دو عرشه تشکیل شدهاند، محلی مناسب برای قرارگیری و حمل مرسولات خشکی که امکان بارگیری و حمل آن به صورت فلهای میسر است ایجاد میکنند.
حمل فلهای از روش منحصر به فردی برای بارگیری و تخلیه برخوردار است و نیز تشریفات گمرکی در معرفی مرسوله، پرداخت هزینههای گمرکی و تاییدات کیفیت و سلامت از سهولت بیشتری برخوردار است.
از انواع بارهایی که به کمک کشتیهای فلهبر جابهجا میشوند میتوان به تجهیزات ساختمانی همچون شن و ماسه، انواع سبزیجات مثل سیب زمینی و نیز مواد غذایی دانهای و غلاتی همچون ذرت، گندم و آرد اشاره کرد.
البته که هر کدام از موارد یاد شده امکان جابهجایی در قالب بستهبندی شده را نیز دارا هستند، لیکن حمل فلهای آنها نیز گزینهای است که در اختیار ما قرار دارد.
حمل بار با کشتی مخزندار Tankers
کشتیهای مخزندار که از یک یا دو مخزن مجزا تشکیل میشوند، امکان حمل انواع مرسولات مایع اعم از خوراکی یا صنعتی را به همراه دارند.
در این نوع حمل باید در نظر داشته باشیم که هر مخزن به نوع خاصی از مرسوله اختصاص مییابد و اصولا تغییر کاربری کشتی و مخزن میسر نیست. همچنین بارگیری و تخلیه در کشتیهای مخزندار به کمک تجهیزات خاصی انجام میشود که معمولا با فاصله از بنادر صورت میپذیرد.
در نهایت آن که از میان انواع مایعاتی که امکان جابهجایی دریایی آنها به کمک کشتیهای مخزندار وجود دارد، میتوان به انواع روغنهای گیاهی و غذایی، انواع سوختهای مایع همچون نفت و گاز مایع و دیگر محمولههای مشابه اشاره کرد.
حمل بار با کشتی بارج یا دوبه (کرجی) Barge Carriers
کرجیها محل قرارگیری مرسولات هستند که موتور محرکه به صورت مجزا به آنها متصل میشود. به همین سبب نیز کرجیها برای جابهجایی مرسولات در مسیرهای تنگ و کوچک و نیز در انتقال از یک کشتی به کشتی دیگر مورد استفاده قرار میگیرند. کاربرد دیگر کرجیها را میتوان در حمل و نقل داخلی کالا و مرسوله، در آبهای داخلی جستجو نمود.
انتقال و جابهجایی کالا و مرسولات در آبهای کم عمق و یا در تنگهها و مسیرهای باریک نیز اصولا به کمک کرجیها صورت میپذیرد.
حمل بار با کشتی به صورت RO-RO
کشتیهای از نوع RO-RO به نوع خاصی از انواع کشتیها گفته میشود که به لطف شیارها و ساختمان کشتی، امکان بارگیری، حمل و تخلیه ماشینهای دارای لاستیک را دارا هستند.
در واقع این کشتیها برای حمل انواع خودروها و نیز جتهای جنگنده و دیگر ماشینهای دارای لاستیک که بارگیری آنها اصولا روی لاستیک انجام میشود، مناسب هستند. که نه تنها بارگیری و تخلیه بلکه حتی مدت زمان حمل مرسوله را نیز به کمک ساختمان کشتی، ایمنسازی مینماید.
حمل بارهای عمده Break Bulk
انواع مرسولات سنگین و حجیم که نیاز به بستهبندی و نگهداری خاص ندارند، همچون تیرهای آهن یا ساختمانهای نیم ساخته، این امکان را دارا هستند که در قالب بارهای عمده و با کشتیهای غول پیکر حمل شوند.
طبیعتا بارگیری، تخلیه و نیز تشریفات گمرکی در این قبیل از کشتیها و نوع مرسولات نیز، ویژگیهای منحصر به فرد خود را دنبال خواهد کرد.
انواع حمل و نقل دریایی از حیث روش انتقال کالا
در حمل و نقل دریایی با دو حالت کلی در انتخاب مسیر حرکت مواجه هستیم. یا مسیری که مورد توافق طرفین قرار دارد، مرسوله را مستقیما از نقطه مبدا تا نقطه مقصد حمل مینماید و تنها یک بار بارگیری در مبدا و تخلیه در مقصد انجام میگیرد، و یا آن که مرسوله در حین حرکت و در حداقل یک مرتبه، از کشتی اول به کشتی دوم منتقل میگردد.
با توجه به اینکه کدام یک از حالتهای مستقیم یا غیرمستقیم مورد استفاده قرار گیرد، با چهار حالت کلی مواجه میشویم که در ادامه هر کدام را معرفی میکنیم.
حمل بار با کشتی به صورت مستقیم
در روش حمل مستقیم بار، آنچه که اتفاق میافتد عبارت است از بارگیری بار به کشتی در مبدا، حمل بار تا مقصد و تخلیه بار در بندر مقصد.
در نتیجه تنها یک بار تشریفات گمرکی جهت خروج و یک بار جهت ورود به کشور مقصد انجام میگیرد، بارگیری و تخلیه فقط یک مرتبه انجام میشود و تنها یک کشتی مورد استفاده قرار میگیرد.
این روش حمل که سهولت خاص خود را به همراه دارد، برای کشتیهای متوسط و کوچک یا در مسیرهای پر تعدد یا در قراردادهای چارترینگ مناسب هستند، لیکن هر چه پیچیدگی مرسوله و توافقات حمل و نقل افزون شود، امکان استفاده از این روش حمل و نقل دریایی نیز کاهش مییابد.
روش جابهجایی بار به صورت کراس استاف Cross Stuffing
در روش حمل کراس استاف، مرسوله مستقیما از مبدا تا مقصد حمل نمیشود بلکه حداقل یک مرتبه جابهجایی کالا و مرسوله از کشتی اول به کشتی دوم را شاهد خواهیم بود.
اما در روش کراس استاف، جابهجایی کالا و مرسوله، مستقیما از کشتی اول به کشتی دوم و در سطح آب انجام میشود و به عبارت دیگر، تخلیه به یک بندر و بارگیری روی کشتی دوم را نخواهیم داشت. در این روش دو کشتی به موازات یکدیگر بر روی آب قرار میگیرند و با ایجاد راه ارتباطی متناسب بین آن دو کشتی، جابهجایی مرسوله صورت میپذیرد.
روش کراس استاف به ویژه برای حمل و جابهجایی مرسولات در بنادری که امکان پهلوگیری و تخلیه برای کشتی وجود نداشته باشد یا آن که فرستنده یا گیرنده ترجیح میدهد که مرسوله وی با کشتی با پرچم خاصی منتقل شود یا نشود، مورد عنایت قرار میگیرد.
روش جابهجایی بار به صورت ترانسشیپ Transshipment
روش ترانس شیپ نیز یکی از حالتهای غیرمستقیم در حمل و جابهجایی مرسولات به طریق دریایی است. اما در این روش تخلیه مرسوله در بندر واسطه انجام میگیرد و سپس از بندر واسطه به کشتی دوم جابهجا میشود. در نتیجه در ترانسشیپ برخلاف کراس استاف، پهلوگیری و تخلیه به صورت کامل انجام میشود.
استفاده از ترانسشیپ در بنادر و نقاط حیاتی که مسیرهای حرکت دریایی مختلف را به هم متصل میکند بسیار به چشم میخورد. برای مثال مرسولات از مبداهای مختلف تا بندر شانگهای چین منتقل میشود، در این بندر یک مرتبه تخلیه انجام میگیرد و سپس مرسولات مختلف از کشتیهای متعدد که به یک مقصد واحد در حال ارسال هستند، بر روی کشتی دوم بارگیری شده و کشتی دوم به یک کشور واحد سفر مینماید.
حمل و نقل بینالمللی ترکیبی
حمل و نقل ترکیبی به حالتی گفته میشود که برای انتقال مرسوله از نقطه مبدا تا مقصد نهایی، ناگزیر از استفاده از بیش از یک روش حمل و نقل هستیم. برای مثال هر دو روشهای زمینی و دریایی با هم ترکیب میشوند.
به عبارت دیگر در هر یک از انواع روشهای حمل و نقل که پیش از این بررسی شد، ممکن بود که جابهجایی مرسوله از یک وسیله نقلیه به وسیله نقلیه دوم صورت گیرد، لیکن هر دو وسیله اول و دوم از یک نوع بودند. حال آن که چنانچه جابهجایی از نوعی وسیله نقلیه به نوع دیگر صورت گیرد، با حمل و نقل ترکیبی مواجه خواهیم بود.
در این بخش به سوالات ذیل در خصوص حمل و نقل ترکیبی پاسخ خواهیم داد:
- حمل و ترکیبی به چه معناست؟
- انواع حالتهای حمل و نقل ترکیبی شامل چه مواردی است؟
- مزایا و کاربردهای حمل و نقل ترکیبی شامل چه مواردی است؟
حمل و نقل ترکیبی به چه معناست؟
روش حمل ترکیبی به عبارتی در مقابل روش حمل بین مدلی قرار میگیرد. در روش حمل بین مدلی، همان حالتی را شاهد هستیم که پیش از این بررسی شد. یعنی مرسوله از وسیله نقلیه اولیه به وسیله نقلیه دوم جابهجا میشود اما روش حمل و نقل تغییر نمیکند. برای مثال مرسوله از کامیون به واگن ریلی منتقل میشود.
در حمل و نقل ترکیبی، وسایل نقلیه مورد استفاده حداقل از دو نوع مختلف هستند، برای مثال هر دو کشتی و کامیون مورد استفاده قرار میگیرند. به همین سبب به حمل و نقل ترکیبی، حمل و نقل چند وجهی نیز گفته میشود.
انواع حالتهایی که در حمل و نقل ترکیبی قابل تصور است است را در ادامه معرفی خواهیم کرد.
انواع روشهای حمل و نقل ترکیبی
انواع روشهای حمل ترکیبی، به معنای انواع ترکیبهایی است که میتوان در روشهای حمل شاهد آن بود و شامل موارد ذیل است:
زمین-دریا-زمین
با توجه به اینکه حمل و نقل دریایی مقرون به صرفهترین نوع از حمل و نقلهای بینالمللی است، بدیهی است که اکثرا ترجیح بر استفاده از حمل و نقل دریایی قرار داشته باشد. با این حال استفاده از حمل دریایی، همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، موکول است به اینکه هر دو کشور مبدا و مقصد به آبهای آزاد دسترسی داشته باشند.
حال چنانچه دسترسی به آبهای آزاد وجود نداشته باشد، مرسوم است که مرسوله در مقداری از مسیر به طریق خشکی و جادههای بینالمللی جابهجا شود و سپس از طریق دریایی تا نقطه جابهجایی بعدی انتقال یابد.
سپس مرسوله مجددا به وسیله نقلیه زمینی جابهجا میشود و خاتمه مسیر حرکت، از طریق خشکی صورت میپذیرد. روندی که حالت ترکیبی زمین-دریا-زمین را ایجاد خواهد کرد.
هوا-جاده
حمل و نقل هوایی نیز ویژگیهای منحصر به فرد خود همچون سرعت زیاد در انتقال را دارا است.
با این حال دسترسی به فرودگاه بینالمللی مناسب همواره متصور نیست و به همین سبب ممکن است که مرسوله ابتدا مقداری از مسیر را به طریق زمینی طی نموده، سپس به واسطه هوایی تا مقصد منتقل شود و یا برعکس، یعنی مقداری از مسیر از مبدا را به طریق هوایی و در نهایت انتقال پایانی تا مقصد به طریق زمینی انجام گیرد.
دریا-هوا
آخرین حالت مرسوم از حمل و نقل ترکیبی، شامل وضعیتی است که مرسوله بخشی از مسیر را به طریق دریایی و بخشی را به صورت هوایی طی مینماید.
در نتیجه ترکیبی از کشتی و هواپیما را در این حالت شاهد هستیم.
مزایای استفاده از روش حمل و نقل ترکیبی
استفاده از حمل و نقل ترکیبی با توجه به شرایط ممکن است تنها گزینه در دسترس یا بهترین گزینه در دسترس باشد. دلیل این امر را میتواند در مزایای حمل و نقل ترکیبی یعنی صرفه اقتصادی و صرفهجویی در وقت در این روش جستجو کرد.
در خصوص صرفه اقتصادی باید اشاره شود که در برخی از موارد، برخلاف تصورات اولیه، استفاده از یک روش حمل یکسان و مسیر حرکت مستقیم، بهترین گزینه نیست بلکه استفاده از حمل و نقل ترکیبی میتواند صرفه اقتصادی خاص خود را به همراه داشته باشد.
همچنین متصور است که استفاده از حمل ترکیبی، در کاهش مدت زمان نهایی حمل و نقل تاثیر قابل توجهی داشته باشد. این امر به ویژه در زمانی که مسیر حرکت با یک وسیله نقلیه واحد، نیاز به طی مسیرهای طولانی و مازاد دارد مورد توجه است.
برای مثال ممکن است که حمل مقداری از مسیر به طریق زمینی، نیاز و ضرورت حمل مرسوله برای مسافتهای طولانی و دور زدن چند کشور از طریق آبی را پوشش دهد که طبیعتا استفاده از حمل ترکیبی دریا-زمین-دریا را گزینهای مناسبتر میسازد.
حمل و نقل ترکیبی در چه زمانی کاربرد دارد؟
همان طور که اشاره شد، حمل و نقل ترکیبی گاهی گزینهای مناسبتر نسبت به روشهای حمل یکسان و مستقیم است و گاهی تنها گزینه در دسترس است.
هر کدام از این حالتها که با توجه به شرایط ممکن است ایجاد شده باشد و ویژگیهای منحصر به فرد خود را نیز به همراه میآورد را در ادامه معرفی میکنیم.
حمل و نقل ترکیبی تنها گزینه در دسترس
حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسوله، از عوامل مختلفی همچون شرایط و موقعیت جغرافیایی دو کشور، نوع مرسوله، مسیر حرکت و نیز وضعیت اقتصادی و سیاسی بین دو کشور و نیز کشورهای واسطه تاثیر میپذیرد.
به همین سبب با وجود آن که حمل بسیاری از کالا و مرسولات به انواع روشهای حمل و نقل بین کشورهای مختلف متصور است، لیکن در برخی از وضعیتها نمیتوان تنها از یک روش خاص استفاده کرد.
در چنین حالتهایی که امکان استفاده از یک روش حمل واحد برای حمل کالا و مرسوله بین مبدا و مقصد وجود ندارد، میتوان از روش حمل و نقل ترکیبی استفاده کرد.
همانطور که اشاره کردیم در حمل و نقل ترکیبی از چند نوع وسیله نقلیه مختلف استفاده میکنیم، در نتیجه گزینههای بیشتری در پیش روی ما قرار دارد که با توجه به شرایط جغرافیایی و موقعیت دو کشور مبدا و مقصد بتوان به آنها رجوع نمود.
برای مثال چنانچه کشور مبدا دسترسی به آبهای آزاد نداشته باشد، همچنین مسیر خاکی بین دو کشور وجود نداشته باشد و در نهایت کشور مقصد زیرساخت مناسب و فرودگاه بینالمللی نداشته باشد، تنها گزینهای که داریم آن است که از یک کشور واسطه کمک بگیریم و با ترکیب چند روش حمل و نقل مختلف، انتقال مرسوله بین مبدا تا مقصد را صورت دهیم.
در نظر داشته باشیم که عدم امکان فیزیکی همواره مدنظر نیست. در واقع نه تنها ممکن است که شرایط و موقعیت جغرافیایی دو کشور و نیز زیرساخت و تجهیزات هر کدام از کشورها، امکان حمل و نقل واحد بین مبدا تا مقصد را میسر نسازد، حتی این احتمال نیز وجود دارد که به دلیل شرایط مختلف سیاسی یا نزاعهای داخلی یا بینالمللی، حمل و نقل مستقیم در زمان مورد نظر ما مجاز نباشد.
در کلیه این حالتها، ناگزیر هستیم که از حمل و نقل ترکیبی استفاده نماییم و گزینهای چون این مورد در اختیار نخواهیم داشت.
حمل و نقل ترکیبی گزینه مناسبتر
برخلاف حالت پیشین که ناگزیر از استفاده از روش حمل و نقل ترکیبی بودیم، حالتی نیز متصور است که استفاده از روش حمل یکسانی در دسترس باشد، لیکن بنا به دلایل مختل، حمل و نقل ترکیبی، گزینهای مناسبتر از حیث صرفه اقتصادی یا امنیت مرسوله یا هر عامل دیگری در نظر گرفته شود.
در نظر داشته باشیم که در حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسوله، نه تنها اصل انتقال مورد نظر است، بلکه امنیت و سلامت مرسوله در کل مراحل حمل و نقل و نیز هزینه نهایی انتقال و مدت زمانی که حمل و نقل به خود اختصاص میدهد نیز عوامل مهم و موثر هستند.
به همین سبب نیز با توجه به عوامل مختلفی از خود مرسوله، مبدا و مقصد، نوع قرارداد و اولویتهای هر یک از طرفین، ممکن است که استفاده از یک روش حمل واحد گزینهای مناسب باشد یا خیر و نیز ممکن است که حمل و نقل ترکیبی به دلیل هر کدام از موارد یاد شده، گزینهای مناسبتر برای ما به شمار آید.
برای مثال ممکن است که ترکیب کردن دو روش حمل دریایی و زمینی نه تنها مدت زمان نهایی حمل و نقل را کاهش میدهد به کاهش هزینه نهایی که باید به متصدی حمل بپردازیم نیز کمک نماید. همچنان که ممکن است بنا به دلایل امنیتی که سلامت و کیفیت مرسوله ما را تهدید مینماید، استفاده همزمان از چند روش حمل و نقل، گزینهای مناسبتر نسبت به استفاده از یک روش واحد به شمار آید.
مراحل ارسال و حمل بینالمللی کالا و مرسوله
صرف نظر از آن که کدام یک از انواع روشهای واحد یا ترکیبی حمل و نقل که در این نوشته به آن اشاره کردیم را در نظر بگیریم، برای آن که مرسوله ما از نقطه مبدا تا نقطه مقصد حمل شده و به گیرنده نهایی تحویل گردد، طی کردن مراحل خاصی ضروری است که در این بند به این مراحل اشاره میکنیم.
انتخاب متصدی حمل و نقل مناسب
حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات، از جمله اقداماتی است که هیچ شخصی نمیتواند راسا به عهده بگیرد بلکه باید از خدمات شرکتها و موسسات مربوطه کمک بگیرد. این شرکتهای واسطه را به عنوان کلی متصدی حمل و نقل نیز میشناسند.
در نظر داشته باشید که متصدیان مختلف حمل و نقل ممکن است که خدمات خود را به یک روش حمل واحد اختصاص داده باشند یا به انواع روشهای حمل و نقل توسعه داده باشند.
همچنان که میتوانند مسیرهای متفاوتی را برای جابهجایی و حمل در نظر داشته باشند و خدمات تکمیلی متفاوتی به شما ارائه نمایند.
در هر صورت در هر مرتبه که قصد انتقال کالا و مرسوله در سطح بینالمللی را دارا هستید، ضروری است که متصدی حمل و نقلی که با نیازها و اولویتهای شما مطابقت داشته باشد را انتخاب نمایید و این امر اولین گام در ارسال مرسوله شما به حساب میآید.
انتخاب روش حمل و نقل مناسب
پس از آن که متصدی حمل و نقل متناسب با خود را انتخاب نمودید، باید نوع روش حمل و نقلی که برای شما با توجه به ماهیت و ویژگیهای مرسوله، مسیر حرکت و نقطه مبدا و مقصد و نیز اولویتهای شما متناسب باشد را انتخاب نمایید.
برای این اقدام شرکت متصدی حمل و نقل به شما مشاوره میدهد و با توجه به توضیحات و تشریحاتی که از مرسوله خود و نیز مبدا و مقصد و دیگر ویژگیهای اشاره شده ارائه مینمایید، روش حمل و نقل مناسب را به شما معرفی مینماید و در صورتی که بیش از یک روش را بتوان انتخاب کرد نیز به این امر اشاره خواهد نمود.
در هر صورت انتخاب نهایی روش حمل و نقل با توجه به گزینههای در دسترس، در اختیار شما قرار دارد که باید با متصدی حمل و نقل خود به توافق برسید.
تنظیم قرارداد حمل و نقل مناسب
قرارداد حمل و نقل که با توجه به شرایط مرسوله و نیز توافقات شما میتواند از یک بارنامه واحد تا قراردادی مفصل شامل بندهای مختلف را شامل شود، موردی است که شما و متصدی حمل و نقل را به عنوان طرفین توافقنامه حمل و نقل قرار میدهد و تعهدات هر کدام از شما را تعیین و الزام قانون میبخشد.
در نظر داشته باشید که حداقل مورد نیازی که باید در قرارداد حمل و نقل شما ثبت شود، شامل اطلاعات هویتی شما و متصدی حمل و نقل، مشخصات مرسوله، مبدا و مقصد حمل مرسوله، روش حمل و نقل، زمان حرکت یا بارگیری، مسیر حرکت، حداقل و حداکثر مدت زمان نهایی حمل و نقل و نیز هزینه نهایی که باید برای حمل مرسوله بپردازید خواهد بود و با امضای شما و امضا و مهر متصدی حمل و نقل، الزام قانونی آن ایجاد خواهد شد.
تحویل مرسوله به متصدی حمل و نقل
پس از آن که اقدامات ابتدایی در حمل مرسوله صورت گرفت و توافقات لازم بین شما و متصدی حمل و نقل انجام گرفت، نوبت به آن میرسد که مرسوله را به متصدی حمل و نقل تحویل نمایید.
در نظر داشته باشید که تحویل مرسوله به معنای در اختیار قرار دادن مرسوله به متصدی حمل و نقل است که میتواند در هر نقطهای که شما با هم توافق کردهاید صورت گیرد اما در هر حال این گام مقدمهای لازم برای شروع سفر مرسوله شما جهت حمل تا مقصد نهایی را تشکیل میدهد.
بستهبندی مرسوله
مرسولات جهت بارگیری، حمل و تخلیه به نحوی که امنیت، سلامت و کیفیت آنها مخدوش نشود، نیاز به بستهبندیهای متناسب و مناسب دارند. به نحوی که بستهبندی باید با ویژگیهای مرسوله و نیز وسیله نقلیه و مسیر حرکت مورد نظر شما مطابقت داشته باشد.
همچنان که بستهبندی استاندارد باید مرسوله را در مقابل حوادث عادی همچون ضربه یا جابهجایی ایمن سازد. به همین سبب اصولا بستهبندی مناسب تلقی میگردد که مرسوله را حداقل از سه طرف پوشش دهد.
با این حال بستهبندی باید متناسب با مرسوله صورت گیرد و در واقع امری است تخصصی که بهتر است به افراد با تجربه در این زمینه سپرده شود، لیکن شما میتوانید راسا نیز نسبت به بستهبندی مرسوله خود اقدام نمایید. در هر حال بستهبندی، مرسوله را جهت بارگیری و حمل آماده میسازد.
ترخیص از گمرک مبدا
ترخیص از گمرک مبدا به این معناست که مرسوله شما اجازه گمرکات مبدا را برای خروج از کشور دریافت نماید. این مرحله که مقدمهای بر شروع سفر و حمل مرسوله است، با توجه به مقررات داخلی کشور مبدا در زمان ترخیص تعیین تکلیف میشود.
حداقل مدارکی که در ترخیص از گمرک باید ارائه شود شامل بارنامه مرسوله، اطلاعات هویتی متصدی حمل و نقل و نیز هزینههایی همچون عوارض خروج از مبدا است.
دیگر مدارک لازم و مراحل اداری مربوطه در هر کشور مطابق با قوانین داخلی تعیین تکلیف میگردد و به همین سبب بهتر آن است که از خدمات متخصصان امر ترخیصات برای این امر کمک گرفته شود.
بارگیری روی وسیله نقلیه
بارگیری مرسوله به معنای انتقال مرسوله از محل قرارگیری به وسیله نقلیه است که با توجه به نوع وسیله نقلیه، نوع مرسوله و تجهیزات در دسترس میتواند به طریق مختلف اعم از یدی یا مکانیکی انجام شود.
بارگیری که بین چند ساعت تا چند هفته نیز ممکن است به طول انجامد، باید با رعایت تشریفات و ضوابط صورت گیرد، به نحوی که ایمنی و سلامت مرسوله نه تنها در حین بارگیری بلکه بر روی وسیله نقلیه و در حین حرکت نیز تضمین گردد.
اصولا عملیات بارگیری یا توسط متصدی حمل و نقل و یا توسط شرکتهای ثالث انجام میگیرد و با توجه به روش حمل و نقل و نیز وسیله نقلیه، با مراحل مختلفی ممکن است که انجام گیرد.
حمل تا نقطه مقصد یا نقطه واسطه
حمل مرسوله از مبدا تا مقصد یا در حالتی که حرکت مستقیم منظور نظر نیست، تا نقطه واسطه، اصلیترین مرحله در حمل و نقل بینالمللی است که با توجه به روش حمل و نقل و نیز مسافت بین مبدا تا مقصد ممکن است بین چند ساعت تا چند هفته و گاه چند ماه نیز به طول انجامد.
در هر حال باید در نظر داشته باشید که حمل مرسوله به واسطه وسیله نقلیه مورد توافق شما و در مسیری که توافق کردهاید انجام میگیرد و به همین سبب کاملا وابسته به توافقات و قرارداد پیشین شما است.
تخلیه در مقصد یا نقطه واسطه
تخلیه مرسوله نقطه برعکس بارگیری آن و به معنای خارج کردن مرسوله از وسیله نقلیه به روی زمینی یا محل نگهداری است.
در تخلیه مرسوله نیز با توجه به ویژگیهای مرسوله و نیز وسیله نقلیه و همچنین نحوه بستهبندی و بارگیری مرسوله، ممکن است از تجهیزات مختلفی کمک گرفته شود و یا آن که توسط نیروی انسانی صورت گیرد.
طبیعتا چنانچه حرکت مستقیم مورد توافق طرفین نباشد، تخلیه اول تخلیه نهایی نخواهد بود و برعکس چنانچه انتقال مستقیم صورت گرفته شود، اولین تخلیهای که انجام میشود همان تخلیه نهایی را نیز شامل میشود.
در نهایت آن که تشریفات تخلیه نیز با توجه به عوامل مختلف ممکن است بین چند ساعت تا چند روز به طول انجامد.
ترخیص از گمرک مقصد یا گمرک واسطه
ترخیص از گمرک ورودی به این معناست که کالا و مرسوله اجازه ورود و حضور در خاک کشور را دریافت نماید.
ترخیص از گمرک مقصد، همچون ترخیص از گمرک مبدا، با توجه به مقررات داخلی که در زمان ترخیص در جریان است، ممکن است که تشریفات اداری و اسناد و مدارک متفاوتی را دنبال نموده و هزینههای متفاوتی به همراه داشته باشد.
در هر صورت در نظر داشته باشید که در تعیین تشریفات گمرک ورودی، قانون کشور ورودی در زمان تخلیه با توجه به نوع محموله، کشورهای مبدا و مقصد و نیز وسیله و روش حمل و نقلی که در نظر گرفتهاید تعیین میشود که در هر مورد بهتر است به کارشناسان متخصص و با تجربه سپرده شود.
تحویل به گیرنده نهایی
تحویل مرسوله به گیرنده نهایی که اصولا در ازای دریافت نسخه دوم بارنامه صورت میپذیرد، با توجه به توافقات اولیه شما با متصدی حمل و نقل ممکن است در هر نقطهای انجام شود.
در واقع محل تحویل که نقطه انتقال مالکیت و ریسک به تحویل گیرنده است، ممکن است که روی وسیله نقلیه و پیش از تخلیه، پس از تخلیه اما پیش از ترخیص از گمرک، پس از تخلیه و ترخیص از گمرک و یا حتی در محلی دیگر از کشور مقصد صورت گیرد.
در هر صورت این بند نیز کاملا به توافقات شما و تعهدات متصدی حمل و نقل بستگی داشته و در موردی همچون تحویل درب به درب، شامل کاملترین حالت از تعهدات متصدی حمل و نقل میباشد.
مهمترین کشورهای حمل و نقل به ایران
توسعه حمل و نقل بینالمللی بین کشورهای مختلف با وجود محاسنی که برای کشورهای میزبان به همراه میآورد اما به عوامل گوناگونی بستگی دارد که مهمترین آنها را میتوان در میتوان در موارد ذیل خلاصه کرد:
- موقعیت جغرافیایی کشور
- وضعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی داخلی کشور
- وضعیت ناوگانهای حمل و نقل کشور
- مسیرهای حرکتی آن کشور مانند دسترسی به آبهای آزاد یا تجهیزات مناسب فرودگاهی
- رابطه مسالمت آمیز کشورها با هم
با توجه به همین موارد است که حمل و نقل بینالمللی به ایران از کشورهای خاصی به مراتب بیشتر از دیگر کشورها انجام میگردد که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد.
چین
کشور چین به درستی توانسته است وصف کارخانه بزرگ جهانی را به دست آورد. توضیح آن که چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده در جهان، انواع کالا و مرسولات را در کیفیتهای مختلف تولید مینماید و به دلیل ارزانتر بودن نیروی کار و توانمندیهای داخلی که دارد، قیمت محصولاتی که تولید و عرضه مینماید نیز مناسبتر از بسیاری از رقبای آن است.
این عوامل منجر شده به آن که چین به عنوان یکی از صادرکنندگان قابل توجه شناخته شود. البته که نباید فراموش شود که ایران و چین از نظر شرایط سیاسی نیز در موقعیت مسالمت آمیزی بوده و روابط سیاسی بین دو کشور توانسته رابطه اقتصادی و تجاری آنها را نیز بهبود و توسعه بخشد.
در نهایت آن که چین به عنوان میزبان مسیرهای دریایی مختلف قرار دارد و به کمک بنادر مجهزی که در سالهای اخیر توسعه داده است، میتواند به عنوان واسطه و میانجی در حمل و نقلهای بینالمللی بین کشورهای مبدا و مقصد ایفای نقش نماید.
به مجموع عوامل یاد شده، موقعیت جغرافیایی دو کشور ایران و چین را نیز بیافزاییم میتوانیم دلیل توسعه روابط تجاری و حمل و نقل بین دو کشور را درک کنیم. توضیح آن که هر دو کشور به آبهای آزاد دسترسی داشته و حمل و نقل دریایی با سهول و مسیری مستقیم بین بنادر دو کشور در جریان است.
همچنین دو کشور میتوانند از حمل و نقل جادهای نیز استفاده نمایند زیرا مسیر زمینی بین آنها وجود دارد که در نتیجه تنوع دسترسی و حمل و نقل بین دو کشور را به همراه میآورد.
ترکیه
دو کشور ایران و ترکیه به دلیل همجوار بودن با هم از موقعیت مناسبی برای ارتباطات فیمابین و توسعه حمل و نقل برخوردار هستند.
در واقع مسیر دسترسی دو کشور نه تنها از طریق مرز بازرگان ایران به طریق زمینی میسر است بلکه پرواز بین دو کشور نیز به صورت روزانه انجام میشود که عاملی دیگر در ارتقا حمل و نقل بینالمللی دو کشور است.
به این عوامل باید موقعیت جغرافیایی کشور ترکیه که میتواند واسطه حمل و انتقال مرسولات از کشورهای اروپایی به ایران را فراهم سازد نیز افزود و در نهایت استقبال از محصولات ترکیه که در بازارهای ایران با عنایت همراه هستند.
امارات
امارات از دیگر کشورهایی است که در فاصله جغرافیایی مناسب از ایران قرار داشته و مسیر حمل و نقل دریایی و نیز پروازهای روزانه بین دو کشور برقرار است، به همین سبب طبیعی است که حمل و نقل بینالمللی از امارات به ایران با گستردگی قابل توجهی در جریان باشد.
همچنین باید در نظر داشته باشیم که امارات به عنوان یکی از کشورهای واسطه و میزبان، از نقاط مختلف در دنیا مرسولات و کشتیهای بینالمللی را دریافت میکند که در نتیجه میتواند واسطه ایران و دیگر کشورها نیز قرار گیرد.
خدمات حمل و نقل از امارات به ایران به ویژه پس از شروع و ارتقا تحریمها به ایران توسعه یافت، زیرا مرسولات مختلف از انواع کشورها با سهولت بیشتری از طریق امارات به ایران وارد میشود و علاوه بر تنوع محصول، قیمت مناسبتر در حمل و نقل را نیز در ورود ناوگانهای مربوطه از امارات شاهد هستیم.
آلمان
آلمان به عنوان یکی از کشورهای تولید کننده انواع کالا و مرسولات با کیفیت مناسب در سطح جهان شناخته میشود. به نحوی که بسیاری از معروفترین برندها در حوزههای مختلف اعم از محصولات و دستگاه الکترونیکی خانگی، وسایل آرایشی و بهداشتی، انواع داروها و تجهیزات پزشکی، خودروهای سواری و انواع کامیونها و بسیاری دیگر از گروههای کالایی با کیفیت و قیمت مناسب در آلمان تولید میشوند.
به همین سبب طبیعی است که بین تجار و بازرگانان ایرانی، تمایل به واردات از آلمان به چشم بخورد. حتی باید در نظر داشته باشیم که مسیر جادهای مستقیم بین ایران و آلمان به واسطه کشور ترکیه وجود دارد.
لیکن به دلیل قوانین داخلی سختگیرانه آلمان که صادرات و فروش خارجی محصولات به کشورهای غیر عضو اتحادیه اروپا را دشوار ساخته است، در عمل واردات از آلمان با هزینه گزافی همراه میشود که در نهایت به کاهش واردات از این کشور انجامیده است.
روسیه
همانطور که پیش از این نیز اشاره کردیم، وضعیت مناسب سیاسی بین دو کشور میتواند به توسعه روابط تجاری و ارتقا سطح حمل و نقل بینالمللی بین دو کشور بیانجامد. از جمله کشورهایی که از نظر سیاسی مراودات خوبی با کشور ایران دارد میتوان به روسیه اشاره نمود.
به وضعیت مناسب سیاسی دو کشور باید موقعیت جغرافیایی آنها را نیز بیافزاییم. توضیح آن که دو کشور ایران و روسیه میتوانند به کمک دریای خزر با سهول از طریق دریایی دسترسی داشته باشند. همچنین در صورت تمایل مسیر حمل و نقل زمینی نیز بین دو کشور متصور است و در نهایت پرواز مستقیم بین ایران و روسیه وجود دارد.
مجموعه این عوامل به بهبود وضعیت حمل و نقل بینالمللی بین ایران و روسیه انجامیده است که در نهایت روسیه را به یکی از کشورهای پر تردد با ایران بدل ساخته است.
کره جنوبی
کره جنوبی را باید از جمله کشورهایی دانست که مسیر توسعه و پیشرفت اقتصادی را با سرعت و کیفیت طی نموده است. به نحوی که در حال حاضر نه تنها محصولات متنوعی در کشور کره جنوبی تولید و در بازارهای بینالمللی عرضه میگردد، بلکه کیفیت این محصولات و توازن قیمت آنها نیز کاملا قابل توجه است.
همچنین روابط سیاسی بین ایران و کره جنوبی وضعیت مقبولی دارد که در نتیجه ارتباطات و تجارت بینالمللی بین دو کشور را تسهیل مینماید.
در نهایت آن که موقعیت جغرافیایی دو کشور و به ویژه دسترسی به آبهای آزاد، که هر دو کشور در قاره آسیا قرار داشته و مسیر حمل و نقل دریایی بین دو کشور مستقیم و مناسب است، ارتقا سطح حمل و نقل و واردات از کره جنوبی به ایران را فراهم ساخته است. به نحوی که در حال حاضر کره جنوبی پس از چین و دبی، سومین صادرکننده بزرگ به ایران محسوب میشود.
مهمترین کالاهای ارسالی به ایران و بالعکس
حمل و نقل بینالمللی کالا و مرسولات زمانی اهمیت خود را نشان میدهد که روابط تجاری بین دو کشور، سرانه واردات و صادرات کشورها و نیز میزبان و محل ارسال یا دریافت کالا و مرسولات را در نظر بگیریم.
با وجود آن که وضعیت تحریمها در سالهای اخیر مانع از توسعه صادرات و واردات ایران شد و حتی مسیر توسعه را نیز دشوار ساخت، اما همچنان نیز ارتباطات بینالمللی با سرعت کمتر در جریان است.
به نحوی که مهمترین کالاهای واردات و صادراتی از ایران را میتوان به قرار ذیل معرفی کرد.
مهمترین کالاهای وارداتی به ایران
واردات به ایران در گروه کالاهای مختلفی در جریان است. در نظر داشته باشیم که به دلیل تحریمها، واردات مواد اولیه به کشور با دشواری همراه شد که در نتیجه تولیدات داخلی و توسعه تولیدات داخلی را نیز دشوار ساخت. در نتیجه در حال حاضر بیشترین واردات به ایران را محصولات نهایی تشکیل میدهد که از جمله آنها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد:
گروه کالاهای غذایی اساسی
کالاهای اساسی غذایی مواردی همچون ذرت، جو و دانههای روغنی هستند که در سبد خانوار ایران نقش قابل توجهی ایفا میکنند.
البته که سایر مواد غذایی از نوع نهایی همچون انواع کنسروها، انواع شکلات، فرآوردههای دریایی و گوشتی، انواع محصولات شیرینیپزی یا دیگر مواد غذایی نیز به کشور وارد میشود که برخی از آنها با توجه و علاقه بیشتری همراه هستند.
گروه کالاهای مواد دارویی
انواع داروها که برخی از آنها در داخل نیز ساخته و تولید میشوند، یکی دیگر از گروه محصولاتی هستند که واردات آنها به کشور در جریان است.
تجهیزات پزشکی که میتواند از تجهیزات معمولی که برای ویزیتهای روزانه مورد نیاز است تا تجهیزات جراحی را شامل شود نیز در گروه کالاهای وارداتی به کشور قرار دارند که به دلیل اهمیت حیاتی آنها، بسیاری از تحریمها به این گروه کالایی تحمیل نمیشود.
لوازم الکترونیکی و دیجیتال
متاسفانه تولیدات صنایع الکترونیکی و دیجیتالی در کشور چندان رونق نداشته و محصولات داخلی نسبت به رقبای خارجی چندان مورد عنایت قرار ندارد. به همین سبب نیز گروه کالاهای الکترونیکی و دیجیتال شامل انواع گوشی موبایل، لپ تاپ و تجهیزات لازم جز گروههای محصولاتی است که بیشتری تکرار و تنوع را در واردات دارند.
انواع لوازم خانگی و محصولاتی همچون یخچال، تلویزیون، ماشینهای لباسشویی و ظرفشویی نیز همواره در گروه کالاهای وارداتی به کشور به چشم میخورند.
انواع پوشاک و البسه
از جمله دیگر محصولاتی که به کشور وارد میشود و با وجود هزینه بیشتر همواره مورد توجه خریداران قرار دارد، پوشاک و البسه اعم از زنانه، مردانه و بچهگانه و حتی کیف و کفش و دیگر موارد مشابه است.
لوازم آرایشی و بهداشتی
گروهی دیگر از محصولات که حتی با وجود تحریمها و افزایش هزینهها همواره در گروه کالاهای وارداتی و خریدهای مشتریان داخلی قرار داشت را باید در لوازم آرایشی و بهداشتی جستجو کرد.
مهمترین کالاهای صادراتی از ایران
صادرات از ایران نه تنها به دلیل تحریمها که روابط تجاری را دشوار ساخت کاهش یافت، بلکه دقیقا به دلیل تحریمها ساخت و تولیدات داخلی را نیز کاهش داد که در نهایت به کاهش صادرات کشور انجامید.
با این حال میتوان مهمترین صادرات ایران را در گروههای کالایی ذیل جستجو کرد:
نفت و مشتقات نفتی
ایران به عنوان کشوری که دارای منابع مختلف نفت و گاز است همواره شناخته شده است، به نحوی که در مطالعات مختلف میادین نفتی و گازی ایران را در رتبههای اول تا سوم در جهان قرار دادهاند.
به همین سبب با وجود آن که نفت ایران سنگین و شور است، اما همواره صادرات نفت و مشتقات نفتی از ایران به دیگر کشورها در جریان بوده است. البته در نظر داشته باشیم که به علت عدم توسعه صنایع پتروشیمیایی در کشور، متاسفانه مشتقات نفتی متناسب با ظرفیتهای داخلی توسعه نیافت و تولید نشد و به همین دلیل صادرات ایران به نفت، گاز و مشتقات اصلی نفت محدود ماند.
سنگهای معدنی
علاوه بر نفت و گاز، ایران تنوع قابل توجهی در دیگر انواع معادن نیز دارا است که برخی از سنگها و دستاوردهای معدنی جز گرانبهاترین و کمیابترین محصولات در جهان شناخته میشوند.
به همین سبب طبیعی است که دیگر مرسولات معدنی و انواع سنگهای معدنی نیز جز صادرات ایران به شمار آید.
مصالح ساختمانی که منتج و مشتق از کالاهای معدنی هستند نیز جز گروه کالاهایی هستند که جز صادرات همیشگی ایران به شمار میروند.
محصولات کشاورزی
تنوع آب و هوایی که در ایران شاهد هستیم و کیفیت مختلف خاک که در نقاط مختلف از کشور به چشم میخورد، به تولید انواع مختلف از محصولات کشاورزی با کیفیت مناسب و هزینه ارزان شده است. در نتیجه طبیعی است که یکی دیگر از انواع صادرات ایران را محصولات کشاورزی تشکیل داده است.
کالاهای سنتی و صنایع دستی
صنایع دستی ایران جز گروه کالاهایی است که با قیمتهای گزاف در نقاط مختلف از جهان به فروش میرسد، به همین سبب صادرات کالاهای سنتی و صنایع دستی کاملا طبیعی و بدیهی به نظر میرسد.
امری که به ویژه در سالهایی که توسعه گردشگری در ایران، آشنایی بیشتر با محصولات و صنایع دستی را به همراه آورد، صادرات این قبیل از محصولات نیز ارتقا یافت.
توتون و تنباکو
صادرات توتون و تنباکو از ایران پیشینه تاریخی دارد و اتفاقا دلیل برخی از تغییرات اجتماعی در دورههای مختلف از زمانی را تشکیل میدهد. در هر حال توتون و تنباکوی ایران که از شهرهای مختلفی همچون آذربایجان غربی، گیلان، کردستان، گلستان، مازندران به دست میآید، جز گروه کالاهایی است که در سبد صادراتی ایران به دیگر کشورها به چشم میخورد.
سخن پایانی در خصوص حمل و نقل بین المللی
حمل و نقل بینالمللی اهمیت ویژهای در تجارت جهانی و ارتباطات اقتصادی بین کشورها دارد.
باربری بین المللی امکان انتقال کالاها و خدمات بین مرزها را فراهم میکند و به کسبوکارها اجازه میدهد تا بازارهای جدیدی را کشف کنند. بدون حمل و نقل بینالمللی، اقتصاد جهانی نمیتوانست به شکل فعلی خود وجود داشته باشد، زیرا کشورهای مختلف نمیتوانستند از منابع و محصولات یکدیگر بهرهمند شوند.
ضمن اینکه حمل و نقل برای شرکتها و سازمانهای بزرگ و کوچک که به دنبال گسترش کسبوکار خود در سطح بینالمللی هستند، بسیار مفید است. همچنین، واردکنندگان و صادرکنندگان کالاها به شدت به این سیستم وابستهاند تا بتوانند محصولات خود را به دست مشتریان در سراسر جهان برسانند.